اگر ناصرالدین شاه نخستین کسی بود که خودرو را به ایران آورد یا موسیو اولین کسی بود که در ایران رانندگی کرد، نام صنعت اتومبیل هم با نام برادران خیامی گره خورده است. بر این مبنا اگر دهه ۴۰ خورشیدی را زمان آغاز نخستین گام‌ها در ایران برای تولید خودرو دانست، دهه ۷۰ خورشیدی را هم باید آغاز حرکت دوباره صنعت خودرو پس از جنگ دانست که با کاهش سایه سیاست بر فراز اقتصاد به تجار فرصت داده شد فعالیت‌های خود را با جهان خارج از نو آغاز کنند.

اتمام جنگ تحمیلی و شروع دهه ۷۰ خورشیدی برای بسیاری از ایرانی‌ها به منزله سرآغازی جدید برای زیستن در جهانی جدید بود. بعد از دو تجربه نسبتا تلخ در انقلاب و جنگ تحمیلی، برنامه‌های سازندگی اکبر هاشمی رفسنجانی موجی از امید را به کشور تزریق کرد؛ موجی که خیلی زود با اشتباهات سیاستی تیم اقتصادی او فرو نشست، اما ثمراتش را هم به اقتصاد ایران تزریق کرد. این دهه که در ادبیات اقتصادی ایران با برنامه تعدیل ساختاری به یاد آورده می‌شود، در بررسی‌های دقیق‌تر تجاری-صنعتی با شرکت‌ها و برند‌هایی شناخته می‌شود که پس از ۱۵ سال دوباره در ایران حضور یافتند.

نخستین قرارداد بزرگ و واقعی صنعت خودرو ایران پس از جنگ در همین عصر شکوفا شد و پراید؛ ثمره تعامل سایپا با کیا در همین عصر است. از خاص‌ترین محصولاتی که به صورت وارداتی در این دهه پای به بازار ایران گذاشتند می‌توان به لکسوس ال‌اس به عنوان اتومبیلی نو ظهور یاد کرد که تنها به تعداد چهار دستگاه وارد ایران شد. تعدادی شورولت کاپریس تخم مرغی و نیز چندین دستگاه آئودی، مازراتی و پورشه هم در این دوره میهمان خیابان‌های کشور شدند. این ۱۲ اتومبیل، اما نماد‌های طبقه متوسط ایرانی در دهه ۷۰ خورشیدی بودند که به صورت تولیدی یا وارداتی، در بازار حضور داشته و خاطره خودرو‌های مونتاژی آمریکایی را کم کم از اذهان خریداران ایرانی پاک کردند. ببینیم ۱۲ دلاور بنزینی جاده‌های ایران در عصر تعدیل ساختاری کدام مدل‌ها هستند.

پژو ۴۰۵ مدل ۱۳۷۰

خودرو سال ۱۹۸۸ اروپا که با سرمایه گذاری فرانسوی‌ها به بازار ایران پای گذاشت و تا سه دهه بعد به تعداد سه میلیون دستگاه از آن ساخته شد. این خودرو که زمینه تبدیل ایران به یک سازنده نسبتا مستقل خودرو را فراهم کرد، هسته اولیه تولید محصولاتی نظیر سمند، پژو پارس و دنا بود و امروزه یکی از نماد‌های صنعت خودرو کشور به حساب می‌آید. این خودرو که نخستین بار سال ۱۳۶۸ به خط تولید ایران خودرو آمد، در طول دوره حیات در ایران با اقسامی از موتور‌های ۱۶۰۰، ۱۸۰۰ و ۲۰۰۰ سی سی تولید شد.

پراید مدل ۱۳۷۴

بار‌ها درباره داستان پراید برای نان نوشته ایم. می‌دانید که این خودرو اساسا توسط فورد طراحی شد و شکست خورد، بعد مزدا که زیرمجموعه فورد بود آن را مونتاژ کرد و توفیقی نیافت. کیا هم بعدتر با کمک مزدا آن را در کره روی خط تولید برد و از آن خیر ندید. به محض عرضه کیا پراید در ایران در سال ۱۳۷۴، اما این خودرو توانست مفهوم ماشین کره‌ای را با سواری نرم، مصرف اندک، استهلاک پایین و امکانات مناسب در بازار کشور جا بیندازد و تا ۳۳ سال بعد همچنان حرف اول را در بازار کشور بزند.

دوو سی یلو مدل ۱۳۷۵

نخستین خودرو مونتاژی توسط کرمان موتور که هنوز هم خاطره خویش در یاد بسیاری از خریداران مانده است. سدان کوچک کره‌ای که طرحی مدرن و جذاب در اتاق و بدنه داشت، از ابتدای سال ۱۳۷۵ وارد خط تولید شد و در زمانی کوتاه، به رقیبی برای پژو ۴۰۵ تبدیل شد. امکانات خودرو مثل سیستم تهویه، سیستم پخش CD خور، شیشه بالابر برقی چهار در، گرمکن شیشه عقب در کنار مصرف اندک سوخت و استهلاک پایین، سی یلو را سریعا به یکی از اولین خودرو‌های موفق کره‌ای بازار ایرانی تبدیل کرد.

رنو ۲۱ مدل ۱۳۷۱

حاضل نه چندان دلچسب اولین قرارداد بزرگ ایران با شرکت فرانسوی رنو همین سدان سری ۲۱ است که به رغم ویژگی‌های بسیار خوبی که داشت هرگز نتوانست در برابر پژو ۴۰۵ مقاومت کند و خیلی زود قافیه را به هموطنانش باخت. رنو ۲۱ که اغلب ایرانی‌ها آن را با تاکسی‌های سفیدرنگ درون شهری به یاد دارند، به واسطه امکانات بسیار ضعیف و سواری خشکی که داشت از سال ۷۰ تا ۷۴ مونتاژ شد و بعد از یک دوره قطع همکاری بین رنو و سایپا، برای همیشه خط تولید را ترک گفت.

دوو ریسر ۱۹۹۰

نمونه قدیمی‌تر دووسی یلو که اصالتا یک پونتیاک آمریکایی محقر بود و به شکل وارداتی در دو سری لیفت یک و سدان وارد بازار ایران شد. این خودرو که امکان اندکی در مقایسه با مدل‌های وارداتی هم رده داشت، از شاسی و پلتفرم سری T. جنرال موتورز سود برده و به موتور چهار سیلندر، هشت سوپاپ و ۷۵ اسبی جنرال موتورز مجهز بود که در کنار یک جعبه دنده دستی، سواری عادی و بی دردسری را عاید سرنشینان می‌کرد. ریسر در دهه ۷۰ خودرویی پایین‌تر از میتسوبیشی گالانت و هوندا سیویک به حساب می‌آمد.

میتسوبیشی گالانت ۱۹۹۱

گالانت در زبان انگلیسی معنی دلیر می‌دهد؛ واژه‌ای که از هر جهت برازنده این سدان ژاپنی است. مدل‌های سوپرسالن سری ۹۰ گالانت هنوز هم در بازار ایران خریدار دارند چرا که سواری خوب، دید مناسب، اتاق بزرگ و استهلاک پایینی داشته و در مقایسه با محصولات هم رده ساخت اوپل یا فولکس، قیمت کمتری داشتند. گالانت مدل ۱۳۷۰ که در فرم بدنه شباهت‌هایی به هوندا آکورد هم داشت، اغلب در نمونه‌های فیس لیفت کانادا به ایران وارد شده و از موتور دو لیتری کاربراتوری با قدرت ۱۳۶ اسب بخار سود می‌برد.

اوپل کورسا ۱۹۹۴

یک هاچ بک خوش ساخت و جوان پسند آلمانی که توانست در مدت کوتاهی به ترند بازار ایران تبدیل شود. این خودرو که به غیر از فیلم لیلا اثر داریوش مهرجویی، یکی از اتومبیل‌های نمادین دهه ۷۰ خورشیدی است، از اوایل این دهه در کنار برادرانش وکترا و آسترا به بازار ایران راه یافت. کورسا که یک نوع موتور چهار سیلندر ۱۲۰۰ سی سی با دو سطح قدرت ۴۵ و ۶۰ اسب بخاری داشت، تنها در دوسال ۷۳ و ۷۴ در ایران عرضه شد. برخی مالکان کورسا ادعا می‌کنند با این خودرو بیش از یک میلیون کیلومتر سفر رفته اند!

تویوتا لندکروزر ۹۰

تب ورود شاسی بلند آفرودر و قدرتمند ژاپنی به ایران گرچه با مونتاژ نیسان پاترول در سال ۱۳۶۴ پا گرفت، اما با واردات گسترده تویوتا لندکروزر ۱۹۹۰ به ایران فراگیر شد. این شاسی بلند که در نسل سوم خود توانسته بود از هویت خشن قبلی کمی فاصله بگیرد، در مقایسه با پاترول اتومبیل راحت تر، اشرافی‌تر و البته نرم تری بود و با کیفیت بالایی که در ساختش به کار رفته، دلیل اصلی اعتماد امروز مشتریان به برند تویوتا است. این شاسی بلند از سال ۷۱ وارد بازار ایران شد و هنوز هم طرفدار دارد.

دوو اسپرو

سوناتای اواسط دهه ۷۰ همین دوو اسپرو بود که با مونتاژ در کرمان موتور بسیاری از خریداران سنتی محصولات ژاپنی را به سمت خود کشاند. اسپرو ۹۷ با چراغ‌های یکپارچه عقب، باله بزرگ روی صندوق، رینگ و لاستیک اسپورت، پوزه تیز و خشن و البته اتاقی جادار در کسری از زمان توانست خود را به نماد اتومبیل‌های شرقی اسپورت لوکس در ایران تبدیل کند. اسپرو تا همین سال‌ها هم بین دوستدارانش خرید و فروش می‌شد. البته برخلاف این ظاهر خشن، اسپرو از موتوری نسبتا ضعیف با توان ۱۱۵ اسب بخار سود می‌برد که نقطه ضعفش هم بود.

هوندا آکورد مدل ۱۹۹۳

به نوعی رقیب مستقیم میتسوبیشی لنسر ۹۳ به حساب می‌آمد، اما لوکس‌تر و گران‌تر و کمیاب‌تر بود. آکورد ۹۴ که ماشین طبقات متوسط رو به بالا بود، معادل تویوتا کریسیدا خودرو پلیس در همین دهه بود و به واسطه قیمت بسیار بالا کمتر خریداری به سراغش می‌رفت. آکورد‌های وارداتی دهه ۷۰ به یک موتور چهار سیلندر بنزینی مجهز بودند گرچه انواع ۱۹۹۶ این خودرو با موتور شش سیلند هم وارد کشور شد. آکورد‌های وارداتی البته یک سری سفارشی هم داشت که با عنوان سری ۹۶ از امکانات بیشتر و طراحی بهتری برخوردار بود.

فولکس واگن MK۲ مدل ۱۹۹۰

درست مثل همین ایام که نسل هفتم گلف در گونه GTI به اتومبیل جوانان بسیار متمول تبدیل شده، گلف نسل دوم هم در دهه ۷۰ خورشیدی اتومبیل ثروتمندان بود و به تعداد اندکی وارد کشور شد. این خودرو که در انواع مختلفی با موتور‌های چهار سیلندر ۱۴۰۰ تا ۲۰۰۰ سی سی وارد کشور شد در برخی نمونه‌ها از سیستم چهارچرخ محرک سود برده و به داشتن لذت بالای رانندگی مشهور بودند. گلف نسل دوم که در فاصله سال‌های ۶۹ تا ۷۱ به همراه ون ترانسپورتر به ایران وارد شد، هم اکنون مورد علاقه رانندگان وطنی مسابقات سرعت است.

الدزمبیل کوتلاس مدل ۱۹۹۳

تنها آمریکایی این دهه که به شکلی عجیب به بازار ایران راه یافت و توانست در بالاترین سطح قیمتی از بازار ایران به مقدار ناچیزی فروش داشته باشد. طبق شنیده‌های هفت صبح از فعالان بازار خودرو، اغلب کوتلاس‌های وارداتی به کشور از کویت وارد ایران شده و بعضا هم اتومبیل‌های قاچاقی هستند. کوتلاس که یک موتور ۳۱۰۰ سی سی قدرتمند و شش سیلندر دارد، علاوه بر جعبه دنده چهار سرعته اتوماتیک از سیستم ایمنی پیشرفته‌ای هم سود برده و به سواری نرم و بی صدا در جاده مشهور است.