گیربکس های اتوماتیک انواع مختلفی دارند که خودروسازان مختلف بر اساس نیاز ها و اهداف تجاری خود از آن ها روی خودرو های در حال تولید استفاده می کنند. مواردی مانند گیربکس اتوماتیک AT، گیربکس CVT و گیربکس دوکلاچه DCT، نمونه های مشهوری از گیربکس های اتوماتیک هستند که استفاده زیادی در صنعت خودروسازی دارند و ما نیز قبلا در مقالات جداگانه درباره آن ها توضیح داده ایم.

اما در این مقاله قصد داریم به سراغ مدل کمتر شناخته شده ای از گیربکس های اتوماتیک برویم، گیربکسی که به علت شباهت ساختاری با گیربکس دنده ای، برخی از افراد آن را گیربکس نیمه اتوماتیک نیز می نامند. گیربکس AMT یا Automated Manual Transmission.

در ادامه این مقاله شما معرفی گیربکس AMT، نحوه عملکرد گیربکس AMT، مزایا و معایب گیربکس AMT و در نهایت نکات نگهداری از گیربکس AMT را خواهید خواند.

• گیربکس AMT چیست؟

کلمه AMT مخفف Automated Manual Transmission به معنی گیربکس دنده دستی اتوماتیک شده است. درست همانطور که از اسمش پیداست، گیربکس AMT یک گیربکس دنده دستی است که اتوماتیک شده و دنده ها را به صورت خودکار تعویض می کند.

ساختار گیربکس AMT دقیقا مشابه با گیربکس دنده دستی معمولی است، با این تفاوت که در اینجا یک ربات به گیربکس اضافه شده تا عمل کلاچ گرفتن و تعویض دنده را به طور خودکار انجام دهد. به همین علت، هنگام رانندگی با خودروی مجهز به گیربکس AMT حتما این مسئله را حس می کند که یک انسان داخل کاپوت خودرو نشسته و دنده ها را برای شما عوض می کند!

گیربکس AMT همانند گیربکس دنده دستی از سیستم دیسک و صفحه استفاده می کند و دیگر خبری از تورک کانورتور یا کلاچ پک ها در این نوع گیربکس نیست.

• گیربکس AMT چگونه کار می کند؟

به طور کلی گیربکس های AMT دو مدل کلی دارند؛ اتوماتیک و نیمه اتوماتیک. در یک گیربکس AMT اتوماتیک، خودرو حالت D یا همان درایو را روی لیور دنده دارد و راننده با قرار دادن دنده روی حالت D می تواند از قابلیت تعویض تمام اتوماتیک دنده ها استفاده کند. در گیربکس AMT نیمه اتوماتیک اما دیگر خبری از حالت D نیست و تعویض دنده ها تنها با حرکت دادن اهرم دنده به بالا یا پایین (+ و -) انجام می شود. شبیه به حالت تیپ ترونیک در سایر گیربکس های اتوماتیک.

اما گیربکس AMT چگونه عمل کلاچ گیری و تعویض دنده را انجام می دهد؟

راه های مختلفی برای انجام این عمل وجود دارد که خودروسازان مختلف در مدل های مختلف این گیربکس در طول زمان از آن ها استفاده کرده اند. اما به طور کلی باید گفت که تمام گیربکس های AMT از یکی از این مکانیزم ها استفاده می کنند؛ تعویض دنده هیدرولیک یا الکترو هیدرولیک، الکترومکانیکی، پنوماتیک، الکترومغناطیسی و الکتریکی با استفاده از یک الکتروموتور.

عمل کلاچ گیری، تعویض دنده و تطبیق دور موتور همگی به صورت خودکار توسط گیربکس و تحت کنترل TCU انجام می شوند و راننده احتیاج به انجام هیچ کار خاصی ندارد.

• مزایا و معایب گیربکس AMT

گیربکس های AMT مزایا و معایب مختلفی دارند که دلایل استفاده و عدم استفاده از آن ها را تشکیل می دهد. به طور کلی، باید گفت اولین مزیت یک گیربکس AMT اتلاف نیروی بسیار کمتر آن در مقایسه با گیربکس های اتوماتیک مجهز به تورک کانورتر نظیر AT و CVT است. اتلاف نیرو در این گیربکس حتی از گیربکس های DCT تر نیز کمتر است. به همین علت خودرو سازی نظیر بی ام و در مدل M3 E46 از گیربکس AMT منحصر به فرد خود که با نام SMG شناخته می شود استفاده می کند تا اتلاف نیرو از موتور تا سر چرخ خودرو را به حداقل میزان ممکن برساند. فراری نیز به همین علت در برخی مدل های خود از گیربکس AMT استفاده کرده است.

اما از سوی دیگر، گیربکس AMT به علت ساختار ساده خود قابلیت ارزان سازی بسیار زیادی دارد. به همین علت برخی کمپانی های دیگر برای ارزان سازی محصولات شهری خود اقدام به استفاده از گیربکس های AMT می کنند. به طور مثال در بازار داخل ایران می توانیم این گیربکس را روی محصولات اقتصادی نظیر ام وی ام 110 اتوماتیک و یا برلیانس H230 اتوماتیک مشاهده کنیم.

نکته مثبت دیگر در مورد این گیربکس ها، هزینه تعمیرات بسیار کمتر آن ها در مقایسه با سایر گیربکس های اتوماتیک دیگر است. حتی به علت بهینه بودن نحوه تعویض دنده و کلاچ گیری، هزینه های نگهداری این گیربکس ها از گیربکس های دنده دستی عادی نیز کمتر است. این مسئله یک مزیت مهم برای خودرو های ارزان قیمت و اقتصادی محسوب می شود.

اما از سوی دیگر گیربکس های AMT معایبی دارند که باعث شده تا این نوع گیربکس ها در صنعت خودروسازی فراگیر نشوند.

یک ایراد وارده به یک گیربکس AMT، منتقل نکردن یک تجربه رانندگی نرم و آسوده به راننده خودرو است. همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، در گیربکس های AMT ارزان قیمت معمولا این مسئله که یک شخص خارجی در حال کلاچ گرفتن و تعویض دنده ها است کاملا در خودرو ملموس بوده و این مسئله باعث می شود تا تجربه رانندگی چندان لذت بخش نشود. از سوی دیگر، در گیربکس های AMT  ارزان قیمت عمل تعویض دنده نیز با سرعت چندان بالایی انجام نمی شود و سرعت تعویض دنده و تاخیر در انتخاب دنده بعدی کاملا مشهود است، تولید یک AMT پرسرعت نظیر SMG بی ام و یا F1 فراری نیز دیگر از لحاظ هزینه تولید اقتصادی نخواهد بود.

• نکات نگهداری از گیربکس AMT

با توجه به شباهت میان گیربکس AMT و گیربکس دنده دستی، نحوه نگهداری از این گیربکس شبیه به نگهداری از یک گیربکس دنده ای است و تفاوت های زیادی با سایر گیربکس های اتوماتیک دارد.

در یک گیربکس AMT دیگر خبری از دنده پارک یا همان حالت P روی لیور دنده نیست. در اینجا باید توجه داشته باشید که هنگام پارک کردن خودرو همواره خودروی خود را خلاص کرده و روی حالت N قرار دهید.

همانند یک گیربکس دنده ای، در ترافیک و یا پشت چراغ قرمز از نگه داشتن خودرو روی حالت D خودداری کنید و پس از هر بار توقف اقدام به خلاص کردن دنده کرده تا عمر مفید دیسک و صفحه را افزایش دهید، باید ذکر کنیم که در صورت خلاص نکردن دنده در توقف های کوتاه، خودرو دائما در حالت نیم کلاچ می ماند که این موضوع خیلی زود باعث داغ کردن صفحه کلاچ و سپس از بین رفتن آن می شود.

حرکت نکردن با دنده مرده به خصوص در مسیر های سربالایی نیز دیگر نکته ای بوده که شایسته است هنگام رانندگی با یک گیربکس AMT رعایت شود.