لاستیک های غیراستاندارد بسیاری از سوانح مرگبار خیابان‌های ایران را رقم می زنند. شاید جالب ترین آن، پدیده ای است که در فضای مجازی گل کرد و آن عاج دار کردن لاستیک های دست دوم و فروش آن به جای لاستیک نو است. به جز این اعضای انجمن لاستیک ایران می گویند که انبارهایشان پر از لاستیک های چینی درجه چندم است که تنها به دلیل ارزانی در بازار ایران جای پای خود را باز کرده اند.

لاستیک های قاچاق، بخش دیگری از لاستیک های غیراستاندارد بازار ایران است که بنا به اعلام انجمن لاستیک چیزی حدود ٢٥ درصد سهم بازار ایران را به خود اختصاص می دهند. لاستیک های تاریخ مصرف گذشته و منقضی بخش دیگری از این بازار هستند و حالا تمامی این پدیده های بازار لاستیک در سوانح مرگبار نقش آفرینی می کنند.

رانندگان با لاستیک‌های کهنه کنار می‌آیند

تقریبا نیمی از لاستیک‌های بازار ایران خارجی است. با توجه به سرانه مصرف تایر هر خودرو تقریبا حدود ٤٠٠‌هزار تن لاستیک در ایران مصرف می‌شود که رئیس سابق انجمن لاستیک می‌گوید سهم تولیدات داخلی از میزان مصرف حدود ٢٥٠‌هزار تن بوده و ١٥٠‌هزار تن دیگر از محل واردات تامین می‌شود.

البته سماواتی، رئیس سابق اتحادیه لاستیک و روغن بر این باور است که این روزها میزان مصرف تایر در کشور کاهش پیدا کرده است.

پیش از این‌که قیمت لاستیک در بازار نجومی شود، بسیاری از دارندگان خودرو بعد از اینکه ٦٠‌درصد عاج لاستیک‌ها ساییده می‌شد، لاستیک‌های خود را عوض می‌کردند، اما این روزها به دلیل کاهش قدرت خرید خانوارها، رانندگان سعی می‌کنند تا آنجا که ممکن است تایرهای خود را نگه دارند و از آنها حداکثر استفاده را ببرند.

خودروی داخلی با لاستیک خارجی

تقاضای خودروسازان و نیاز بازار برای تایر سایز ١٣ مورد استفاده پراید سالانه ٧‌میلیون و ٨٠٠‌هزار حلقه است که تمامی آن در داخل کشور تولید می‌شود و در نتیجه نیاز به واردات لاستیک سایز ١٣ نداریم. در مورد لاستیک سایز ١٤ مورد استفاده پژو نیز نیاز سالانه خودروساز و بازار ٦‌میلیون و ٩٠٠‌هزار حلقه است و از این تعداد ٤‌میلیون و ٨٠٠‌هزار حلقه در داخل تولید می‌شود و باید حدود ٢‌میلیون تایر وارد کشور شود، همچنین برای تایر سمند که سایز ١٥ دارد، سالانه ٣‌میلیون و ٤٠٠‌هزار حلقه نیاز است که ٣‌میلیون و ١٦٠‌هزار حلقه آن توسط تایرسازان داخلی تولید می‌شود و باید رقمی حدود ٢٨٠‌هزار حلقه تایر وارد شود.

انبارهایمان پر از تایرهای چینی است

«انبارهایمان پر از تایرهای چینی درجه چندم است.» آنگونه که رئیس سابق انجمن لاستیک و روغن به «شهروند» می‌گوید: این لاستیک‌های درجه چندم چینی به دلیل قیمت ارزانش در بازار ایران طرفداران زیادی دارد، بی‌توجه به این‌که این لاستیک‌ها به دلیل مواد اولیه بی‌کیفیتی که در تولیدشان استفاده می‌شود، عمرشان در برخی موارد نصف تولیدات داخلی هم نیست.

او با اشاره به این‌که کیفیت تایرهای داخلی قابل رقابت با محصولات مشابه تولیدشده در کشورهای دیگر است، گفت: شاخص‌های ١٦ گانه‌ای برای سنجش کیفیت لاستیک وجود دارد و طبق استانداردهای جهانی تایرهای داخلی رتبه‌بندی می‌شوند اما نباید به استانداردهای اجباری اکتفا کرد و برای ارتقای کیفیت باید تلاش کرد.

٢٠ تا ٢٥‌ درصد بازار لاستیک قاچاق است

فعالان بازار بر این باورند که ۲۰ تا ۲۵‌درصد لاستیک‌های موجود در بازار قاچاق هستند. حلوایی عضو انجمن لاستیک که این تایرها را تهدیدی برای جان مردم می‌داند، می‌گوید: بیشتر لاستیک‌هایی که به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند، تاریخ انقضایشان سر رسیده است و هیچ تضمینی درخصوص کیفیت آنها وجود ندارد.

او با بیان این‌که تاریخ تولید و انقضای لاستیک‌های قاچاق در داخل دستکاری می‌شود، افزود: لاستیک‌های به ظاهر نویی که بی‌دلیل در جاده‌های کشور می‌ترکند، همان لاستیک‌های تاریخ انقضا گذشته‌ای هستند که مدتی زیر آفتاب مانده و فاسد شده و به صورت قاچاق وارد ایران شده‌اند.

حلوایی با بیان این‌که ارایه خدمات پس از فروش برای لاستیک‌های وارداتی اجباری است، ادامه داد: براساس مقررات سازمان حمایت، شرکت واردکننده باید به مدت ۵‌سال از تاریخ تولید تایر ضمانت کیفیت به‌همراه ضمانت‌نامه کتبی معتبر به مصرف‌کننده ارایه دهد، اما متاسفانه این قانون در کشور ما رعایت نمی‌شود.

او عمده لاستیک‌های قاچاق را از نوع اتوبوسی و کامیونی عنوان کرد و افزود: قیمت لاستیک‌های قاچاق ۲۰ تا ۳۰‌درصد ارزان‌تر از سایر لاستیک‌هاست.

گرانی ٨٠‌ درصدی لاستیک

لاستیک در بازار ٨٠‌درصد گران‌تر شد. رئیس سابق اتحادیه لاستیک و روغن در این‌باره می‌گوید: تایر‌های خودروهای وارداتی و سنگین از محل واردات تامین می‌شود و قیمت آنها به‌طور مستقیم به دلار بستگی دارد و از طرفی مواد اولیه لاستیک‌هایی که در داخل تولید می‌شود، وارداتی است، بنابراین هرگونه تغییر بهای دلار بازار، قیمت‌ها را در بازار بالا و پایین می‌کند.

آنگونه که این فعال بازار توضیح می‌دهد: آشفتگی در بازار تایرهای سایز بزرگ مربوط به خودروهای وارداتی بیشتر از بازار تایر خودروهای سواری داخلی است. کم‌شدن ذخیره تایر موجود در انبارها، واردات کج‌دارومریز و غیرپیوسته و احتکار برخی تایرهای خاص و پرفروش باعث شده قیمت‌ها از شب عید تا به حال تا مرز یکصد‌درصد افزایش یابد.

گرانی یک‌میلیون تومانی لاستیک خودروهای لوکس

احسان یکی از فروشندگان تایر در شمال تهران است که می‌گوید قیمت تایر ٢٣٥/٥٥/١٩ مربوط به هیوندای سانتافه که یکی از پرمصرف‌ترین تایرهای موجود در بازار است، از قبل عید تاکنون بیش از یک‌میلیون تومان گران شده و از حدود یک‌میلیون تومان به ازای یک جفت به حدود ٢,٢‌میلیون تومان رسیده است.

واقعیت این است که واردات چنین سایزهایی از تایر به شکل رسمی ممنوع نیست، اما مشخص نیست که شرکت‌های وارد‌کننده و فعال در بازار تایر تاکنون موفق به دریافت ارز ٤٢٠٠ تومانی شده‌اند یا خیر؟ در صورت تامین ارز نیز ظاهرا واسطه‌گری بشدت در بازار افزایش یافته و محموله تایر‌های وارداتی با ارز ٤٢٠٠ تومانی ظرف چند دقیقه توسط واسطه‌ها خریداری شده و بعد از چند دست گردش با قیمت‌های گزافی به مصرف‌کننده نهایی فروخته می‌شود.

از سوی دیگر کمبود تایر در بازار نشان از کاهش حجم واردات یا احتکار گسترده این کالای مصرفی در بازار دارد، اما به دلیل حضور واسطه‌های غیررسمی، عملا راه چندان مشخصی نیز برای پیگیری قیمت‌های گزاف فعلی از طریق سازمان حمایت از مصرف‌کننده یا سامانه تعزیرات قابل تصور نیست. مجموع این شرایط باعث شده بسیاری از دارندگان خودروهای وارداتی قدیمی (مربوط به ‌سال ٢٠١٦ و ماقبل) که حالا نیاز به تایر پیدا کرده‌اند، با کمبود این کالای ضروری در بازار مواجه شده و ناچار به خرید با قیمت‌های غیرمنطقی شوند.

از همه بدتر آنکه پایانی نیز برای وضع موجود قابل تصور نیست و در صورت ادامه یافتن این روند و نامشخص بودن نحوه فعالیت واردکنندگان تایر، قطعا قیمت‌ها روند افزایشی خود را حفظ خواهد کرد و شرایط به مراتب بدتر خواهد شد.

قبل از خرید لاستیک به موارد زیر دقت کنید :

١-کیفیت و ظاهر هر چهار لاستیک باید مانند هم باشد.

٢- ابعاد لاستیک‌ها باید متناسب با رینگ چرخ‌ها باشد، عدم تناسب اندازه‌های لاستیک با رینگ چرخ باعث فرسایش سریع آن می‌شود.

٣- قطر خارجی بزرگتر از اندازه معمول رینگ و لاستیک باعث از بین رفتن دقت سرعت‌سنج، برهم‌خوردن تناسب ساعت دورانی موتور نسبت به سرعت خودرو، بالا رفتن مصرف سوخت و کم شدن شتاب اولیه خودرو می‌شود. سازندگان لاستیک کلیه ابعاد آنها را برای جلوگیری از موارد ذکرشده دقیقا مورد بررسی قرار می‌دهند.

٤-لاستیک زاپاس خودرو باید برای استفاده در مسافت‌های کوتاه و همراه با سرعت متوسط خودرو باشد.

«لاستیک‌های کهنه را می‌خرند، عاج‌دار می‌کنند و دوباره می‌فروشند. همین لاستیک‌های غیراستاندارد وقتی سر پیچ‌ها می‌ترکند، سوانح خطرناک ایجاد می‌کنند.» این خلاصه مضمون ویدیویی است که در فضای مجازی منتشر شده و موجی از نگرانی ایجاد کرده است. گرچه فروشندگان بازار تهران این موضوع را تایید می‌کنند، اما عباس حلوایی، عضو انجمن لاستیک ایران موارد مصرف این لاستیک‌ها را در چرخ‌دستی‌ها و تجهیزات کشاورزی در شالیزارها می‌داند. آنگونه که این فعال بازار به «شهروند» می‌گوید این لاستیک‌ها به‌راحتی برای مصرف‌کنندگان قابل تشخیص است. به گفته او برخی از واحدهای صنفی لاستیک‌های مشکل‌داری که خودروسازان به مزایده می‌گذارند یا تایرهایی را که سمساری‌ها از مردم می‌خرند، دوباره عاج‌دار کرده و می‌فروشند.

غیرقانونی است اما برخورد نمی‌کنیم

درباره این‌که این لاستیک‌ها با جان رانندگان بازی می‌کنند یا نه؟ فعالان بازار تهران عقاید متفاوت و حتی متناقضی دارند، اما آنها تاکید می‌کنند که در بازار ایران لاستیک‌های چینی غیراستاندارد و لاستیک‌های قاچاق زیاد است. عباس سماواتی، رئیس سابق اتحادیه لاستیک و روغن اما به «شهروند» می‌گوید: این کار تخلف است و واحدهای صنفی براساس قوانین مصوب اتحادیه اجازه چنین کاری ندارند. البته او این نکته را هم اضافه می‌کند: با وجود غیرقانونی بودن این کار، اتحادیه به دلیل مشکلات این روزهای بازار برخوردی با این افراد نمی‌کند.