ترافیک سفر مقامات و شرکت های اروپایی به طور رسمی و شرکت های آمریکایی به طور غیر رسمی به ایران، با حضور نمایندگان ۱۱۶ شرکت فرانسوی از جمله: پژو، رنو، توتال ، لافارگ و .. رنگ و لعاب متفاوتی یافته است.

از سوی دیگر هشدار اخیر مقامات آمریکایی به دولت و شرکت های فرانسوی برجاری بودن تحریم ها علیه ایران در نگاه اول از منظر سست شدن تحریم ها مطرح شده، اما از نگاه تحلیل گران می تواند جنبه هایی از رقابت اقتصادی میان فرانسه و آمریکا را نیز حکایت کند.

محمد رضا بهزادیان رییس سابق اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با الشرق الاوسط در این باره می گوید: در حالت فعلی که شرکت های خودروسازی آمریکایی پنهان و آشکار، چه از طریق دبی یا مسیرهای دیگر برای مذاکره با ایران در آمد و شد هستند، این مسئله خودروسازان فرانسوی را نگران می کند که آیا در وضعیت جدید ایران ترجیح این کشور هنوز رنو و پژو خواهد بود یا شرکت های آمریکایی؟ خودروسازان فرانسوی نگران این موضوع هستند.

زیان شرکت های فرانسوی زیر فشار آمریکا

فشار تحریم های بین المللی و همچنین تحریم های یک جانبه آمریکا شاید بیش از همه به شرکت های فرانسوی خسارت وارد کرده باشد. ایران در سال ۲۰۰۰ شریک اصلی تجاری فرانسه در خاورمیانه به حساب می آمد. صادرات فرانسه به ایران که درمارچ ۲۰۰۵ حدود ۱٫۸ میلیارد دلار در سال بود در مارچ ۲۰۱۳ به نصف کاهش پیدا کرده است. بخش مهمی از این کاهش مربوط به کاهش یا توقف فعالیت های دو خودروساز بزرگ فرانسوی یعنی پژو و رنو بوده است.

شرکت پژو حدود ۳۴ سال سابقه حضور در بازار ایران را دارد. ایران تا فوریه ۲۰۱۲ دومین بازار پژو بعد از بازار داخلی فرانسه به حساب می آمده است. به گزارش لوپوئن در پایان ماه فوریه ۲۰۱۲ پژو فعالیت هایش را در ایران متوقف کرد. آمارها گویای آن است که از نیمه نخست سال ۲۰۱۱ تا نیمه نخست ۲۰۱۲ تعداد خودروهایی که پژو به صورت قطعات مجزا به کشورهای دیگر فروخته بود ۳۱٫۱ درصد کاهش داشته که بخش بزرگی از این کاهش به خاطر قطع صادرات به ایران بوده است.

به گزارش لوموند پژو مبلغی معادل ۶۴۰ تا ۸۵۰ میلیون یورو با توقف فعالیت هایش در ایران از دست داده که در مقایسه با درآمد سال ۲۰۱۱ این شرکت که حدود ۴۲٫۷ میلیارد یورو بوده مبلغ قابل توجهی به حساب نمی آید. در همین سال پژو با فروش ۴۵۵ هزار خودرو به ایران از ۳٫۵ میلیون خودرو تولیدی خود در سال (این خودروها شامل پژوه ۲۰۶ و ۴۰۵ بوده که در ایران مونتاژ شده اند) بزرگترین بازار را پس از بازار داخلی خود داشته است.

با این حال رنو تجارت خود را مدت بیشتری با ایران ادامه داد. در سال ۲۰۱۲ این شرکت بیش از ۱۰۰ هزار خودرو و در سال ۲۰۱۱ حدود ۹۴ هزار خودرو به ایران فروخته است (خودروهایی که در ایران تحت عنوان تندر و مگان مونتاژ شده اند). همچنین در نیمه اول سال ۲۰۱۳، ۲۸هزار خودرو (به شکل قطعات) برای مونتاژ به ایران فروخته است. با این حال در ژوئیه ۲۰۱۳ که این شرکت با هشدار ایالات متحده روبرو شد بازار خود را در ایران تعطیل کرد.

با این پیشینه همکاری شرکت های فرانسوی با ایران و خسارت هایی که متوجه آنها شده، بهتر می توان سفر گروهی شرکت های فرانسوی برای بازیابی بازار از دست رفته را درک کرد.

ابتکار مدف یا تلاش ایران؟

محمد رضا بهزادیان درباره سفراین گروه از شرکت های فرانسوی می گوید: این سفر به ابتکار مدف ، انجمن کارفرمایان فرانسه اتفاق افتاده است. اگر به جزییات این اتفاق نگاه کنیم، ماجرا اینطور بوده که ابتدا چهار شرکت علاقمند بودند به ایران بیایند. وقتی این موضوع در مدف مطرح شده، دیگر شرکت ها هم اظهار علاقه کردند که از ایران دیدار کنند.علی رغم اینکه همه شرکت های فرانسوی به این موضوع مسلط بودند که به دلیل جاری بودن تحریم ها در ایران هنوز امکان اقدام اقتصادی ممکن است برایشان وجود نداشته باشد، اما آنها به بازار ایران به عنوان یک بازار بکر نگاه می کنند که می شود به آن برای حل مشکلات بسیاری از کمپانی هایی که در اروپا در وضع اقتصادی دشواری هستند امید بست.

حضور نمایندگانی از شرکت های مختلف نفت و گاز، اتومبیل، غذایی و کشاورزی، پتروشیمی، صنعت هواپیمایی و دارویی و غیره می تواند برای دولت ایران نوید بخش حل بسیاری از مشکلات و سرمایه گذاری ها در بخش های مورد نیاز باشد. نمایندگان این شرکت ها در این سفر با مقامات ایران جلسات متعدد داشتند و قبل از ترک ایران از چندین کارخانه دیدن کردند.

این بزرگترین گروه اقتصادی اروپایی است که بعد از انقلاب ۱۳۵۷، به صورت گروهی از ایران دیدن می کنند. این تلاش ها شاید از منظری گویای تلاش دولت جدید ایران برای جذب شرکت های خارجی نیز تلقی شود.

با این حال رییس پیشین اتاق بازرگانی تهران در مورد حضور شرکت های فرانسوی در ایران می گوید: “من تصور نمی کنم که مدیران جمهوری اسلامی خیلی اقدام بایسته و شایسته ای کرده باشند که کار آنها چراغ سبزی برای کمپانی هایی بوده باشد که به ایران آمده اند. این خواست شرکت ها بوده خودشان آمده اند و یک حرکت خودجوش بدون ارتباط با دولت فرانسه و در قالب یک همکاری اتاق های مشترک بوده است. همکاری از طرف اتاق ایران و فرانسه و مدف بوده، اما هیچ اقدامی از سوی دولت ایران نبوده است. در خیلی از موارد اگر دولتی های ما ایجاد مانع نکنند خیلی بعید است که تسهیلاتی در این زمینه ایجاد کنند. تمایل شخصی (حقوقی) شرکت های فرانسوی بوده که بیایند بازار ایران را ببیند.

اهداف سفر شرکت های فرانسوی

مطالعه بازار ایران از جمله اهداف سفر شرکت های فرانسوی به ایران عنوان شده است با این حال تحلیل های مختلفی از حضور گروهی این شرکت ها در این مقطع زمانی ارائه شده است. به گفته تیری کورتن معاون گروه مدف، بعضی از شرکت ها برای به روز کردن پرونده همکاری و از سرگیری روابطشان با ما به ایران آمده اند، بعضی در حال گفتگو درباره زمان آغاز کارشان در ایران هستند، و برخی دیگر هم در جستجوی فرصت های تجاری هستند.

در کنار گروه صد نفری شرکت های فرانسوی، در هفته های قبل مذاکره کننده هایی از ایتالیا، آلمان، اتریش، پرتقال، کره جنوبی و ترکیه هم به ایران سفر کرده اند که با کاهش تحریم ها جایی در بازار ایران پیدا کنند.

محمد رضا بهزادیان در تحلیل این سفر، با اشاره به سابقه رفتار شرکت های فرانسوی در ایران و اینکه شرکت های فرانسوی از انقلاب ۵۷ تا سفر اخیر رسمیت اقتصادی دولت های مختلف در ایران را نمی پذیرفتند می گوید: در ماه های اول بعد از انقلاب و قبل از جنگ رادیو و تلویزیون ملی ما همه تجهیزاتش را از شرکت تامسون فرانسه می خرید. برق ما عمدتا به گروه آلستون وابستگی داشت، اما در همان ماه های اولیه سال ۵۸ چه تامسون و چه آلستون راسا از دادن قطعات خودداری می کردند. تحریم آمریکا به وسیله دولت کارتر بعد از ۲۱ فروردین ۵۹ اتفاق افتاد یعنی یک سال و نیم بعد از انقلاب، ولی از روز اول انقلاب شرکت های فرانسوی که در سفر اخیر حضور داشتند، عملا خیلی به همکاری اقتصادی و صنعتی با شرکت های ایرانی علاقه ای نداشتند. ولی امروز به چند دلیل، یکی به دلیل وضعیت اقتصادی که در اروپا حاکم است این شرکت ها با آمدنشان و علی رغم اینکه در شرایط انعقاد قرارداد هم نبودند، می خواستند به شرکای ایرانی شان بگویند که ما شما را به رسمیت می شناسیم و پای شما می ایستیم و در آینده می آییم با شما کار می کنیم.

وی در ادامه درباره پیام سیاسی و منطقه ای این سفر می گوید: یک پیام دیگر هم می شود فکر کرد که در دل این سفر بوده است. برای همه سال ها داسراییل عملا در خاورمیانه به یک نوعی وانمود می کرده که اعراب و ایران، کشورهای غیر قابل اعتماد، بحران ساز و بر هم زننده آرامش هستند، بنابراین اسراییل حرفش این بوده که شما هوای من را داشته باشید، شما به من کمک کنید و در عوض من نمی گذارم آتشی در منطقه روشن بشود و یا موجی ایجاد بشود که منافع دولت های غربی را به خطر بیاندازد. احساس من از این سفر این هم هست که حالا آنها فکر کردند که نه، به هر حال دولت ایران با همه نشیب و فرازهایی که در ۳۵ سال گذشته داشته و با دولت اعتدالی که سر کار آمده و در کل رژیم جمهوری اسلامی حکومتی است که بدنبال همکاری مشترک است و بدنبال این است که در منطقه آرام زندگی کند و احتیاج نیست که به اسراییل کمک بکنند که اینها را آرام نگاه دارند. در یک ارتباط دو جانبه اقتصادی این آرامش می تواند برای ایران و دولت های اروپایی حاوی منافعی باشد.

از سوی دیگر تیری کوویل محقق و متخصص مسائل ایران و استاد دانشگاه نوانسیا جنبه های دیگر این سفر را بررسی کرده و می گوید : فرانسه بخش بزرگی از بازار ایران را با گسترش تحریم ها از دست داد. بنابراین برای خودروسازی فرانسه به دست آوردن مجدد زمین ایران بسیار مهم است. همچنین مهمترین رقیب فرانسه در بازار ایران شرکت های آمریکایی (به این دلیل که علاقه فراوانی از سوی شرکتهای خصوصی ایران برای همکاری با آمریکایی ها وجود دارد)، چینی و کره ای هستند.

وی افزود: ایران یک بازار بزرگ در خاورمیانه است. ما چیزی برای ازدست دادن نداریم و در بازار ایران همه چیز برای ما برد است. نباید زمان را از دست بدهیم، چرا که رقبای ما در حال تلاش اند. وزیر کشاورزی ایران پیش از این به آلمان دعوت شده و واقعا احمقانه است که ما دست روی دست بگذاریم.

نگرانی فرانسوی ها از حضور آمریکا در بازار ایران

گفتگوهای پنهان و آشکار آمریکایی ها با شرکت ها و مقامات ایران در زمینه های اقتصادی و همچنین تهدیدهای جدید آمریکا علیه سفر شرکت های فرانسوی به ایران این نگرانی را در میان شرکت های فرانسوی ایجاد کرده که رقیب قدرتمندی در حال وارد شدن به بازار ایران است.

جان کری وزیر خارجه آمریکا در گفتگو با لوران فابیوس گفته است که این سفر این تصور نادرست را به وجود می آورد که غرب می تواند به صورت عادی با تهران مراوده تجاری داشته باشد.

با این حال در پی تهدید آمریکا، گروه مدف اعلام کرده که سفر شرکت های فرانسوی به ایران یک سفر اکتشافی بوده و دراین سفر هیچ گونه قراردادی منعقد نمی شود. همچنین پیر موسکویچ وزیر اقتصاد فرانسه گفته است که ملاقات مدف از ایران علامتی برای سست کردن تحریم ها از سوی فرانسه نیست بلکه یک ارزیابی از آینده است.

محمد رضا بهزادیان رییس پیشین اتاق بازرگانی تهران نیز با اشاره به این نگرانی ها می گوید: اکنون اولین سوال برای آنها این است که اگر رنو و پژو بخواهند به بازار ایران برگردند آیا جایگا ه شان حفظ است یا اینکه شرکت های چینی جایشان را گرفته اند. نکته دوم اینکه در حالت فعلی که شرکت های خودرو سازی آمریکایی هم بصورت پنهان و آشکار دارند مذاکره می کنند آیا ایران هنوز ترجیح اش رنو و پژو خواهد بود؟ خیزآشتی جویی آمریکا و ایران که در تمام سالهای از بعد از انقلاب بی سابقه است این پیام را هم دارد که که رقیب اقتصادی گردن کلفتی مانند آمریکا هم ممکن است در این بازار پیدایش شود.

با این حال سخنان ژیل نورماند مدیر بخش آسیا – اقیانوسیه شرکت رنو که به رویتر گفته است: پیش بینی می کنیم که فعالیت های ما تا پایان نیمه اول ۲۰۱۴ از سر گرفته شود نشان می دهد که سفر شرکت های فرانسوی کمی بیشتر از ارزیابی بازار ایران باید تلقی شود.