کمتر از 50 روز تا زمان توافق نهایی ایران و 1+5 باقی مانده و به نظر می‌رسد با به سرانجام رسیدن مذاکرات، پای اروپایی‌ها هم به بازار خودروی ایران باز خواهد شد، بازاری که اکنون عطش خودروهای جدید را دارد و به نظر می‌رسد که حرکت خودروسازان به سمت طراحی پلت‌فرم‌های جدید خودرو نیز به همین دلیل باشد؛ جذب رضایت مشتری. البته برخی می‌گویند که خودروسازان می‌خواهند با ورود مدل‌های جدید به بازار، اندکی از عطش مردم برای دیدن خودروهای جدید در خیابان‌ها کم کرده و توجه آنها را از خودروهای خارجی و به‌ویژه رقیب ارزان و سرسخت خودروهای ایرانی یعنی چینی‌ها کم کنند. از طرفی چین توانسته عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو در دنیا را از آن خود کند، این کشور با تولید 14 میلیون و 485 هزار و 326 دستگاه خودروی سواری از آمریکا و ژاپن سبقت گرفته و می‌خواهد عنوان بزرگ‌ترین خودروساز دنیا را یدک بکشد. این درحالی است که تا 12 سال پیش چین در رده هشتم جدول تولید قرار داشت.

از این‌رو دور از ذهن نیست که بازار ایران نیز مملو از این خودروها باشد البته نباید از امکانات زیاد و کیفیت مناسب آنها نسبت به خودرو‌های داخلی نیز به‌راحتی چشم‌پوشی کرد. اما به هرحال آمدن خودروسازان خارجی و شراکت با ایرانی‌ها به‌خصوص تولید را متحول کرده و علاوه بر اینکه مردم را در دیدن خودروهای جدید، راضی می‌کند؛ بلکه تولیدکنندگان ایرانی نیز در کنار خارجی‌ها، باز هم می‌توانند سهم بازار بیشتری را در داخل، از آن خود کرده و پای چینی‌ها را از بازار ایران کوتاه کنند. اگرچه تا زمانی که به صورت رسمی از سوی غرب اعلام نشود که تحریم‌های هسته‌ای ایران برداشته شده، پای هیچ خودروسازی به ایران باز نخواهد شد؛ اما به هرحال پس از صدور همان بیانیه سوئیس نیز اخباری از بازگشت خودروسازانی همچون پژو و رنو شنیده شد که این خود تاثیرات مثبتی را بر صنعت خودرو ایران گذاشته است.

البته در این میان برخی معتقدند که انتشار بیانیه لوزان، ممکن است مخاطراتی را در بازار خودروی ایران به همراه داشته باشد، چرا که به هرحال اکنون خودروسازان چینی در بازار ایران به‌خوبی جولان می‌دهند و قصد خروج از این بازار را هم ندارند. خدمات پس از فروش‌شان هم که برای مصرف‌کنندگان چندان راضی‌کننده نیست، بنابراین به نظر می‌رسد که ممکن است تا زمان نهایی شدن توافقات سوئیس خودروسازان چینی با شرایط بسیار مناسب بتوانند از عطش بازار استفاده کرده و تا می‌توانند خودرو به ایرانی‌ها بفروشند.

چین بازار ایران را از دست نمی‌دهد

در این راستا کارشناسان معتقدند که در صورت حضور غربی‌ها در بازار خودروی ایران شرکت‌هایی مانند پژو و رنو را می‌توان برندگان بازار ایران دانست و از چینی‌ها به عنوان بازنده‌ها یاد کرد. برخی دیگر از کارشناسان نیز البته ضمن رد این نظریه، بر این باورند که چین هم می‌تواند بازار خود را در ایران داشته باشد، همانطور که در بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی نیز جایگاه خود را دارد و خودرو می‌فروشد، اما در ایران ممکن است از تب و تاب قبلی خود بکاهد، اما هیچگاه بازار بکر ایران را از دست نخواهد داد و ترک هم نخواهد کرد. واقعیت این است که چینی‌ها تمام تلاش‌شان را برای حفظ و حتی ارتقای جایگاه فعلی خود در صنعت و بازار خودرو ایران خواهند کرد و به‌عبارت بهتر بیرون راندن‌شان به این سادگی‌ها نخواهد بود. البته به نظر می‌رسد با آمدن خودروسازان غربی رقابت در این بازار بالا گرفته و شاید چینی‌ها تاب ادامه بقاء در این بازار را نداشته باشند. از سوی دیگر قیمت پایین خودروهای چینی را نیز می‌توان برگ برنده‌ای برای آنها دانست چرا که آنها وقتی بدانند پایگاه‌شان در بازار ایران به خطر افتاده، از حربه کاهش قیمت استفاده خواهند کرد تا همچنان خریدار داشته باشند. بنا به گفته یک مقام مسئول در صنعت خودرو بسیاری از مشتریان ایرانی همچنان قدرت خرید اندکی در بازار خودرو دارند و این موضوع کاملا به نفع چینی‌هاست؛ زیرا آنها در مقایسه با خودروسازان غربی، از توانایی بیشتری در تولید محصولات ارزان برخوردارند و این «خاصیت ویژه»، بخش قابل توجهی از ایرانی‌ها را به سمت خودروهای چینی جذب خواهد کرد. وی بر این باور است که اگرچه چینی‌ها به‌دلیل کیفیت نه چندان مناسب خودروهای خود، به سختی در بازارهای خارجی نفوذ می‌کنند، اما وقتی بیایند و جایگاهی پیدا کنند، دیگر بیرون کردن‌شان به این سادگی‌ها نیست و آنها از هیچ تلاشی برای ماندن دریغ نمی‌کنند. بر اساس ارزیابی موسسه تحقیقاتی آی‌اچ‌اس اتوموتیو، چینی‌ها که در سال 2011، حدود یک درصد سهم بازار خودروی ایران را در اختیار داشتند، تا سال 2016 سهم خود را به حدود 9 درصد از 17/1 میلیون دستگاه خودروی فروشی در ایران افزایش خواهند داد. شرکت‌های چری، لیفان و جیانگوای همگی دارای شرکای داخلی هستند که با استفاده از قطعات ارسالی از چین، این خودروها را مونتاژ می‌کنند. استفانی ویگیر، تحلیلگر موسسه آی‌اچ‌اس گفت، چینی‌ها «تهاجمی» به بازار آمده‌اند. بله آنها از تحریم‌ها منتفع شده‌اند. بله آنها در حال افزایش سرمایه‌گذاری‌های مشترک و شراکت خود با تولید‌کنندگان داخلی هستند. آنها جایگزین دیگر شرکت‌های خارجی نظیر فیات کرایسلر و مزدا موتور شده‌اند.

اروپایی‌ها اکنون باید با شرکت‌های چینی در بازار ایران رقابت کنند. خودروهایی نظیر ام‌وی‌ام 110، که ورژن ایرانی خودروی کیو کیوی چری است، در کنار خودروهای پراید و پژو 206 در ترافیک خیابان‌های تهران زیاد به چشم می‌خورد. پیش از تحریم‌ها، فرانسوی‌ها بیش از هر رقیب اروپایی دیگری به ایران قطعات خودرو صادر می‌کردند. در سال 2012، پژو اعلام کرد 473 هزار دستگاه خودرو در ایران فروخته است. بر اساس گزارش آی‌اچ‌اس، این شرکت فرانسوی هنوز 29 درصد از بازار ایران را در اختیار دارد، زیرا شرکت‌های خودروساز داخلی همچنان برخی از قطعات تولیدی این شرکت را در انبارهای خود دارند و تامین‌کنندگان قطعات در خارج از فرانسه احتمالا به صدور قطعات به ایران ادامه می‌دهند. اگر تحریم‌ها پابرجا باقی بماند و پژو به تولید خودروهای مدل قدیمی‌ای که اکنون در ایران موجود است ادامه ندهد، بر اساس برآوردهای آی‌اچ‌اس سهم پژو از بازار ایران در سال آینده به 11 درصد کاهش می‌یابد.

خطر در بازار ایران جدی است

ابوالفضل حجازی ضمن هشدار درباره نفوذ خودروسازان چینی در بازار کشور اظهار کرد: صنایع خودروسازی ما در وضعیت خطر قرار گرفته‌اند زیرا خودرو‌های چینی با وجود تعرفه واردات حضور پررنگی در بازار مصرف کشورما دارند. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با مقایسه شرایط تولید دو کشور چین و ایران تاکید کرد: تسهیلات بانکی و تورم در کشور چین پایین است اما تولیدکنندگان ما تسهیلات بانکی را با سود 27 درصد دریافت می‌کنند. وی با بیان اینکه برخی از کالاهای ما تا 40 درصد هزینه سر بار دارد، ادامه داد: درصورتی که این هزینه‌ها حذف شود تولیدکننده ایرانی با تولیدکنندگان سایرکشور‌ها حتی چین می‌توانند رقابت کند.

انتقاد از همکاری خودروسازی ایران با چین

اما مهرماه سال گذشته نیز مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو با انتقاد بی‌سابقه از قراردادهای منعقد شده میان ایران و چین گفت: همکاری با چینی‌ها در اولویت دو و سه ایران خودرو قرار دارد و سقف چینی‌ها در کل محصولات تولیدی ما در 4 سال آتی بیش از 10 درصد نخواهد بود. این در شرایطی است که چینی‌ها نمی‌توانند برای صنعت خودروی ایران راهگشا باشند و ما به عنوان یک شریک تجاری بلندمدت به این کشور نگاه نمی‌کنیم. یکه‌زارع ادامه داد: خودروسازانی که به سمت کار با چینی‌ها رفته‌اند کار آنها در نهایت به فول CKD ختم می‌شود. وی ادامه داد: اگر ما شراکت با چینی‌ها را تنها در حد 10 درصد تعریف کرده‌ایم به خاطر این است که قوای محرکه محصولات تولیدی ما محصول پژو است و ما قبلا روی آن کار کرده‌ایم اما در آینده می‌توانیم برنامه دیگری را به کار بگیریم که ما برنده آن باشیم ضمن اینکه فول CKD چینی‌ها هم نباشد.