خودروسازان کشور در سال ۱۴۰۲ نتوانستند برنامه تولیدی را که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای آنها در نظر گرفته بود، محقق کنند؛ با این حال در مقایسه با سال ۱۴۰۱، رشد تولید را تجربه کردند. با در نظر گرفتن تیراژ خودروسازان بخش خصوصی، مجموع تولید انواع خودرو در کشور طی سال گذشته، به حدود یک‌میلیون و ۳۳۹هزار دستگاه رسید. با توجه به تولید حدودا یک‌میلیون و ۲۳۶هزار و ۵۰۰دستگاهی خودرو در سال ۱۴۰۱، تیراژ کل خودروسازان کشور در سال ۱۴۰۲ حدود هشت‌درصد بالا رفته است. این رشد البته بدون لحاظ تکمیل‌کاری خودروهای ناقص به دست آمده و اگر آمار تکمیل کاری ها در سال ۱۴۰۲ را به آمار ۱۴۰۱ اضافه کنیم، تولید خودروسازان (در ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱) اندکی افت را به خود‌ می‌بیند.

با توجه به آمار تولید حدودا یک‌میلیون و ۳۳۹هزار دستگاهی خودروسازان در سال گذشته و با لحاظ برنامه تولید نزدیک به دومیلیون و ۱۰۰هزار دستگاهی، آنها کمتر از ۶۵درصد از برنامه موردنظر را محقق کردند.  دلایل مختلفی سبب شد خودروسازان موفق به تحقق برنامه تولید سال ۱۴۰۲ نشوند، از جمله تداوم سیاست‌های دستوری و کمبود نقدینگی و البته بلندپروازانه بودن خود این برنامه. با توجه به شرایط حاکم بر خودروسازی کشور و اوضاع کلی اقتصاد داخل، از ابتدا هم قابل پیش‌بینی بود که خودروسازان نتوانند برنامه تولید دو‌میلیون و ۱۰۰هزار دستگاهی را محقق کنند.

با‌این‌حال مسوولان وزارت صمت (در دوران حضور رضا فاطمی‌امین در این وزارتخانه) بدون در نظر گرفتن واقعیات موجود، برنامه تولید دومیلیون و ۱۰۰هزار دستگاهی را لحاظ کردند. نکته دیگر اینجاست که وزارت صمت با وجود در نظر گرفتن چنین برنامه سنگینی، از سیاست‌های دستوری به‌خصوص در حوزه قیمت‌گذاری کوتاه نیامد؛ بنابراین خودروسازان نتوانستند نقدینگی لازم و کافی را برای رشد تولید مطابق با برنامه‌ریزی وزارت صمت، جذب کنند.  در سال گذشته البته یک بار مجوز افزایش قیمت محصولات ایران‌خودرو و سایپا از سوی شورای رقابت صادر شد و این دو خودروساز توانستند قیمت خودروهای خود را به طور متوسط ۴۹درصد بالا ببرند. پس از آن اما نه شورای رقابت و نه وزارت صمت - که از دی‌ماه سال گذشته مسوولیت تعیین قیمت خودروها را به دست گرفت - مجوز جدیدی برای افزایش قیمت صادر نکردند. این موضوع ریشه در مسائل مختلفی به خصوص شعار سال ۱۴۰۲ -مهار تورم - داشت. خودروسازان‌ می‌گویند اصلاح نشدن قیمت سبب شد علاوه بر افزایش زیان انباشته‌شان، آنها نتوانند نقدینگی لازم و کافی را برای تامین قطعات از داخل و خارج کسب کنند و طبیعی بود که تولید مطابق میل سیاستگذار بالا نرود و برنامه اعلامی محقق نشود.

نگاهی کلی به کارنامه تولید خودرو در سال ۱۴۰۲ نشان‌ می‌دهد خودروسازان در بخش‌های سواری، وانت و «کامیونت، کامیون و کشنده» با رشد تولید در سال ۱۴۰۲مواجه بوده‌اند، اما در دیگر بخش‌ها شامل اتوبوس، مینی‌بوس و ون افت تولید داشته‌اند.

افت تولید ماه به ماه

بررسی آمار تولید منتشرشده از سوی وزارت صمت نشان‌ می‌دهد تولید ماهانه آنها (اسفند 1402 نسبت به ماه مشابه 1401) رشد کرده است اما تولید اسفند نسبت به بهمن کاهشی بوده است. طبق آمار، در اسفند 1402، 109هزار و 61دستگاه انواع خودرو در کشور به تولید رسیده است. با در نظر گرفتن آمار تولید 107هزار و 409دستگاهی در اسفند 1401، تولید انواع خودرو 2درصد بالا رفته است. همچنین ایران‌خودرو و سایپا در مجموع خودروی سواری کمتری در اسفند و نسبت به بهمن سال گذشته به تولید رسانده‌اند. تولید بهمن‌ماه دو خودروساز بزرگ کشور در حوزه سواری، 79هزار و 193دستگاه بوده است. این در حالی است که آنها در اسفند‌‌ماه 71هزار و 100 دستگاه تولید داشته‌اند. بنابراین تولید ماه به ماه خودروسازان بزرگ کشور (در اسفند نسبت به بهمن) حدود 10درصد افت را نشان‌ می‌دهد.

کارنامه خودروسازان در 1402

با بررسی کارنامه تولید خودروسازان بزرگ کشور در سال 1402 مشخص می‌شود که ایران‌خودرو و سایپا سال گذشته را در حوزه تولید محصولات سواری چگونه سپری کردند. طبق آنچه در گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت آمده، این سه خودروساز طی سال گذشته، در مجموع حدود 881هزار دستگاه انواع خودروی سواری را تولید کرده‌اند. این در حالی است که در سال 1401 مجموع تولید محصولات سواری آنها حدود 925هزار دستگاه بود. بنابراین غول‌های جاده‌مخصوص در سال 1402 و نسبت به سال قبل از آن، 4.7درصد افت تولید را تجربه کرده اند.

در این بین، بیشترین تیراژ نصیب ایران‌خودرویی‌ها شده که توانسته‌اند 516هزار و 710 دستگاه محصول تولید کنند. این میزان تولید سبب شده تا آبی‌های جاده‌مخصوص افت پنج‌درصدی تولید را در بخش سواری طی سال 1402 تجربه کنند. سایپایی‌ها نیز به کمک زیرمجموعه خود، پارس‌خودرو، تولید 364هزار و 139دستگاهی را در سال گذشته ثبت کرده‌اند که نسبت به 1401 افت 4درصدی را نشان‌ می‌دهد.

بنابر آمار منتشرشده از سوی وزارت صمت، ایران‌خودرو در سال گذشته بیشترین تولید خود را به مدل‌های پژو اختصاص داده است. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی، 269هزار و 228 دستگاه انواع پژو را تولید کرده است. با توجه به تولید 333هزار و 473 دستگاه پژو در سال گذشته، ایران‌خودرویی‌ها در تولید این خانواده افت حدود 20درصدی داشته‌اند. در بین دیگر محصولات ایران‌خودرو، سمند تیراژ 63هزار و 378دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. با در نظر گرفتن تیراژ 52هزار و 431دستگاهی سمند در 1401، تولید این محصول در سال گذشته 21درصد بالا رفته است. بنابر آمار وزارت صمت، دنا نیز در سال گذشته تیراژ 87هزار و 89دستگاهی داشته که در مقایسه با 1401 تولید آن 4درصد رشد را تجربه کرده است.

رشد تولید سمند و دنا در حالی است که دیگر محصول ایران‌خودرو به نام رانا با افت تولید در سال گذشته مواجه بوده است. ایران‌خودرویی‌ها تا پایان اسفند پارسال 24هزار و 257دستگاه رانا را به تولید رسانده‌اند که نسبت به 1401افت 15درصدی را نشان‌ می‌دهد. رانا در سال گذشته 28هزار و 421 دستگاه تولید داشته است. از رانا که بگذریم، ایران‌خودرو محصولی چینی به نام هایما نیز دارد که تولید آن در سال گذشته و نسبت به 1401 حدود 39درصد رشد داشته است. طبق آمار، ایران‌خودرویی‌ها در سال گذشته 22هزار و 869 دستگاه هایما را در سایت خراسان خود تولید کرده‌اند. این شاسی‌بلند چینی در چهار مدل مونتاژ می‌شود.

سری هم به تارا بزنیم؛ خودرویی که در دو مدل دستی و اتومات به تولید می‌رسد. طبق آمار وزارت صمت، ایران‌خودرو در سال گذشته حدود 50هزار دستگاه تارا تولید کرده است. این خودروساز در سال 1401 نزدیک به 27هزار و 500دستگاه تارا تولید کرده بود. بنابراین تولید تارا در سال 1402، 82درصد رشد را نشان می‌دهد. از ایران‌خودرو بگذریم و به سراغ گروه سایپا برویم؛ دومین خودروساز بزرگ کشور که بیشترین حجم از سبد محصولاتش در سال گذشته به خانواده کوئیک اختصاص داشته است. طبق آمار وزارت صمت، سایپایی‌ها در بازه زمانی تحت بررسی، حدود 194هزار دستگاه از اعضای این خانواده را به تولید رسانده‌اند. در مقایسه با سال 1402 تولید خانواده کوئیک 9درصد افت را نشان می‌دهد.

سایپایی‌ها در بازه زمانی تحت بررسی، 116هزار و 407دستگاه ساینا را نیز تولید کرده‌اند. در مقایسه با سال 1401، تولید این گروه خودرویی 15درصد رشد کرده است. تولید شاهین نیز در سایپا طی سال 1402 به حدود 50هزار و 713 دستگاه رسیده است که رشد بالغ بر 53درصدی را نشان‌ می‌دهد.