روز پنج‌شنبه وزیر امور خارجه ایران و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی یک بیانیه مشترک اعلام کردند که اتحادیه اروپا اعمال تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته‌یی خود را خاتمه خواهد داد و امریکا نیز اجرای تحریم‌های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته‌یی را، همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته‌یی ایران به‌نحوی‌که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راستی‌آزمایی شود، متوقف خواهد کرد.

این تصمیم برای خودروسازان بزرگ ایران بسیار سرنوشت‌ساز است، زیرا از یک‌سو صنعت خودرو ایران مستقیما در فهرست تحریم‌ها قرار داشت و از سوی دیگر تحریم‌های مالی موجب شده بود تا این صنعت در تامین قطعات و مواد اولیه وارداتی مورد نیاز خود با مشکل مواجه شود. نمونه این مشکلات قطع ارسال بسته قطعات پژو به ایران بود که به جایگزینی قطعات چینی در محصولات این برند و افت کمی و کیفی تولید خودروهای آن در ایران انجامید و تولید برخی خودروها مانند پژو207 را کاملا متوقف کرد. همچنین تولید محصولات رنو در خودرو لوگان (ال‌90) به حداقل ممکن و در مگان به صفر رسید. در نتیجه این وضعیت تیراژ خودروهای داخلی به یک‌سوم میزان قبل از تحریم رسید و کارگران به‌صورت یک‌روز در میان در کارخانه حاضر شدند. این وضعیت تا زمان توافق ژنو ادامه داشت اما پس از آن صنعت خودرو جانی تازه گرفت و تولید خودرو در سال93 نسبت به سال92 رشد 64درصدی نشان داد.

ارتقای سطح استاندارد آلایندگی خودروها از یورو4 در نیمه دوم سال گذشته و کاهش زمان وصول مطالبات قطعه‌سازان از 12ماه به 4ماه از دیگر تحولات صنعت خودرو در سال93 است. همچنین در سال93 گردش مالی صنعت خودرو 12میلیارد دلار بوده که قرار است در سال1394 رشد 30درصدی داشته باشد و سهم اشتغال 12درصدی را نیز حفظ کند. اکنون صنعت خودرو ایران در سطح جهانی، در زمینه تولید سواری رتبه17 و در کل صنعت خودرو رتبه18 را داراست که نشان‌دهنده بهبود 2 رتبه‌یی رشد این صنعت در کشور است.

ایران‌خودرو

آمار تولید در گروه صنعتی ایران‌خودرو حکایت از تولید 557هزار و 956 دستگاه انواع خودرو سواری و وانت از ابتدای سال93 تا پایان بهمن دارد که این عدد نشان‌دهنده رشد 72درصدی نسبت به مدت مشابه سال پیش است. اما ارتقای کیفی در ایران‌خودرو با وجود حرکت‌هایی که در این راستا پس از توافق ژنو آغاز شده، هنوز به حدی نرسیده است که برای مشتریان این خودروساز به‌خوبی عیان باشد. در همین راستا بیش از 400پروژه بهبود کیفیت نیز در ایران‌خودرو تدوین شده که 30درصد آن هنوز عملی نشده است. مهم‌ترین دستاورد ایران‌خودرو برخورداری از استاندارد زیست‌محیطی یورو4 که کاهش مصرف سوخت 5تا 7درصدی را برای تمامی محصولات را به همراه داشته است. ایران‌خودرو همچنین در روزهای پایانی اسفند1393 ضمن خداحافظی با وانت پیکان، تولید وانت آریسان را با روزانه 50دستگاه آغاز کرد که تا اردیبهشت‌1394 به 150دستگاه افزایش خواهد یافت.

برنامه دیگر ایران‌خودرو، حمایت از تاسیس چندین شرکت طراحی مجموعه خودرو با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی تا سه سال آینده دارد. از این تعداد، سه شرکت در بخش طراحی بدنه خودرو خواهند بود که ایران‌خودرو با استفاده از مشاوران خارجی، خرید محصول این شرکت‌های طراحی را تا پنج‌سال تضمین می‌کند. در بخش قالب‌سازی نیز پنج شرکت جدید تاسیس خواهد شد. ایران‌خودرو اعلام کرده است که ضمن آموزش این شرکت‌ها، تولید پنج سال آنها را از شروع بهره‌برداری خریداری می‌کند. در همین راستا، پنج شرکت خصوصی نیز برای طراحی سیستم تعلیق و 10شرکت جدید قطعه‌ساز هم در همین بخش تاسیس خواهد شد. تاسیس پنج شرکت تولیدکننده قطعات گیربکس، 10شرکت تولیدکننده قطعات موتور، سه شرکت برای ساخت‌تریم داخلی خودرو و یک شرکت برای توسعه توانمندی‌ها در بخش الکترونیک خودرو نیز در برنامه ایران‌خودرو لحاظ شده است.

نخستین پلتفرم ایران‌خودرو نیز تا بهمن‌ سال آینده آماده می‌شود که قوای محرکه آن هم متعلق به ایران‌خودرو است. برای دومین پلتفرم نیز قرار است با شریک خارجی قرارداد بسته شود و روی پلتفرم دوم، خودروهای هیبریدی و برقی نیز ساخته خواهد شد. در همین راستا، نخستین خودرو برقی هیبرید ایران‌خودرو تا 1.5سال آینده با کمک سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ساخته خواهد شد. همچنین نخستین موتور دیزل سواری ایران‌خودرو در بهمن سال آینده به بازار عرضه می‌شود که ضمن کاهش 30‌درصدی مصرف سوخت و 25‌درصدی آلایندگی، 40‌درصد قدرت بیشتر نیز دارد. اکنون می‌توان انتظار داشت توافق ایران‌خودرو با پژو و مذاکرات با رنو نیز در پرتو برداشته‌شدن تحریم‌ها روی کاغذ بیاید و علاوه بر‌ ارتقای محصولات تولید ایران این برندها، شاهد تولید محصولات جدید آن در ایران نیز باشیم. به‌ویژه آنکه علاوه بر فرانسوی‌ها خودروسازان آلمانی و امریکایی نیز گفت‌وگوهای اولیه‌یی با ایران‌خودرو داشته‌اند که ادامه آن را موکول به تحقق توافق هسته‌یی کرده‌اند.

سایپا

تولید خودرو تیبا در گروه خودروسازی سایپا تا پایان دی سال گذشته با افزایش 127‌درصدی نسبت به سال گذشته به عدد 70هزار و 537 دستگاه رسید. این میزان افزایش تولید در حالی محقق شده است که براساس برنامه‌ریزی‌ها، تولید خودرو روی پلتفرم ایکس100 کاهش یافته و به‌طور همزمان ظرفیت تولید با محصولات پلتفرم ایکس200 یعنی تیبا و تیبا2 جایگزین شده است. در سایپا نیز ارتقای کیفی نتوانسته همپای این ارتقای کمی حرکت کند و نارضایتی مشتریان از کیفیت محصولات به‌ویژه در پلتفرم ایکس100 بالا است که البته تا پایان سال94 تولید محصول روی این پلتفرم متوقف می‌شود و در سال95 سایپا151 (وانت پراید) تنها محصول تولیدی این خانواده خواهد بود. حال قرار است از همین ماه نخست سال، محصول جدید گروه خودرو‌سازی سایپا با نام ساینا روی پلتفرم ایکس200 تولید و عرضه شود و طبق پیش‌بینی‌ها با ورود این خودرو جدید، سهم بازار سایپا افزایش چشمگیری خواهد داشت. سایپا در 11ماهه سال1393 توانست با صادرات 20هزار دستگاه از محصولات خود نسبت به کل سال92 به رشد 50‌درصدی دست یابد. بر این اساس، سایپا سهم 85‌درصدی از صادرات خودرو کشور دارد سایپا همچنین توانست تا پایان دی‌ سال گذشته در حوزه تولید و صادرات قطعات یدکی با ثبت رکورد 4080دستگاه شاهد رشد 62‌درصدی نسبت به کل سال گذشته باشد.

در دیگر شرکت‌های گروه خودروسازی سایپا نیز رشد شمارگان تولید قابل‌توجه بوده است؛ در 10ماهه سال93 تولیدات شرکت پارس‌خودرو 90 هزار و 927 دستگاه بوده که در مقایسه با مدت مشابه در سال92 به رشد 85‌درصدی رسیده است. تولیدات شرکت مگاموتور نیز اعم از قوای محرکه و... در 11ماه سال93 نسبت به مدت مشابه سال قبل با افزایش 28‌درصدی همراه بوده است. در همین حال، تولید خودرو در 10ماه سال93 نسبت به مدت مشابه در شرکت سایپاکاشان با 50‌درصد رشد و در شرکت بن‌رو با 78‌درصد رشد همراه بود. سایپا در سال آینده 7محصول جدید به بازار عرضه خواهد کرد که غیر از یک محصول (کیا سراتو)، بقیه با همکاری خودروسازان چینی خواهد بود. سایپا نیز برنامه تولید خودروهای متنوعی را بر پایه پلتفرم ال‌90 مانند ساندرو یا بی90 (هاچ‌بک فیس‌لیفت‌شده تندر) و پارس‌تندر دنده ‌اتوماتیک دارد که اکنون امکان تحقق آن فراهم شده است و خودروهایی مانند مگان نیز به تیراژ بالای تولید بازخواهند گشت. همچنین مذاکرات سایپا با دیگر خودروسازان اروپایی و کره‌یی از سر گرفته خواهد شد.

چشم‌اندازهای دور و نزدیک

علاوه بر برنامه‌ریزی برای رسیدن تولید خودرو به یک‌میلیون و 700هزار دستگاه در سال93، زمینه‌سازی برای رسیدن به اهداف تولید 3میلیون خودرو، ایجاد خط تولید خودروهای بنزینی با استاندارد یورو5 و6 و با حداقل آلایندگی، طراحی و تولید صادراتی با مشارکت شرکت‌های معتبر به میزان 500هزار دستگاه خودرو، تولید ون چندمنظوره با ظرفیت 50هزار دستگاه خودرو، ایجاد خط تولید گیربکس‌های اتوماتیک بیش از 200هزار دستگاه با مشارکت شرکت‌های خارجی، ایجاد خط تولید موتورهای سبک دیزلی باتوجه به روند افزایشی مصرف در دستور کار است.

همچنین نوسازی و ایجاد خط تولید موتور دیزلی برای خودروهای تجاری به‌میزان 100هزار دستگاه، ارتقای توان کمی و کیفی قطعات پلیمری و کامپوزیتی خودرو و طراحی به تولید مجموعه‌های کنترلی و مدیریت از نوع الکترونیکی خودرو نیز ازجمله برنامه‌های توسعه‌یی این صنعت به‌شمار می‌رود. تولید قطعات استراتژیک و ایجاد مراکز آزمون و تست خودرو از دیگر سیاست‌های این صنعت برای دستیابی به محصولات مشترک در کلاس استاندارد جهانی صادرات خودرو و قطعات است. با وجود 1200 قطعه‌ساز و مجموعه‌ساز در کشور و زیرساخت‌های زنجیره تامین کشور، ارتقای سطح تکنولوژی و ابرقطعه‌سازها بسیار ضروری است که تنها راه آن سرمایه‌گذاری مشترک با قطعه‌سازان خارجی است. در راستای جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز مشوق‌های مالیاتی شامل 50‌درصد بخشودگی مالیاتی برای سرمایه‌گذارانی که بتوانند 30‌درصد محصول را صادر کنند در نظر گرفته می‌شود.

دستیابی به جایگاه نخست خودرو در منطقه، رتبه5 آسیا، رتبه11 جهان، تولید حدود 3میلیون دستگاه خودرو سبک سواری و وانت و صادرات حداقل یک‌میلیون دستگاه خودرو به بازارهای هدف و تامین حداقل 25میلیارد دلار ارزش تولید قطعات توسط سازندگان داخلی ازجمله‌ اهداف سیاست‌های چشم‌انداز 1404 است. همچنین صادرات 5 تا 6میلیارد دلار قطعه توسط سازندگان داخلی به بازارهای خارجی و تولید 120هزار دستگاه خودرو تجاری و صادرات 30هزار دستگاه خودرو تجاری به بازارهای هدف از دیگر اهداف بلندمدت صنعت خودرو است.