سندیکای بیمه‌گران ایران در جدیدترین بخشنامه خود، خودروی «دنا پلاس معمولی دنده‌ای» را به عنوان مبنای تعیین خودروی متعارف در صنعت بیمه کشور معرفی کرد. این تصمیم در ادامه تلاش‌ها برای شفاف‌سازی یکی از مفاهیم بحث‌برانگیز صنعت بیمه یعنی تفکیک بین خودروهای متعارف و نامتعارف اتخاذ شده است.

بر اساس مقررات موجود، معیار متعارف بودن خودرو، ارزش آن نسبت به دیه کامل در ماه‌های حرام است؛ به این معنا که اگر ارزش خودرو کمتر از ۵۰ درصد دیه کامل در ماه حرام باشد، آن خودرو «متعارف» تلقی می‌شود و در غیر این‌صورت، در دسته «نامتعارف» قرار می‌گیرد.

با تصویب قوه قضائیه در سال 1404 نرخ دیه در ماه‌های حرام برابر با 2 میلیارد و 133 میلیون تومان و در ماه‌های غیرحرام برابر با 1 میلیارد و 600 میلیون تومان است.

دنا پلاس، نمادی از خودروی متعارف؟

انتخاب «دنا پلاس معمولی دنده‌ای» به عنوان خودروی متعارف، پرسش‌هایی را در خصوص دلایل این انتخاب و پیامدهای آن برانگیخته است. به نظر می‌رسد، حجم تولید بالا، قیمت نسبتاً مناسب و در دسترس بودن قطعات یدکی، از جمله مهم‌ترین دلایل انتخاب این خودرو به عنوان معیار خودروی متعارف بوده است.

با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که این انتخاب، ممکن است نتواند به طور کامل، تنوع و ویژگی‌های خودروهای موجود در بازار را پوشش دهد. و بازهم مانند سال های قبل سرگردانی مردم را به همراه خواهد داشت. چرا که باتوجه به افزایش قیمت خودرو، الان اکثر خودروهای موجود در بازار غیرمتعارف محسوب می شوند و دارندگان آن ها به همین علت برای دریافت خسارت از بیمه ها با چالش های جدی مواجه اند.

مفهوم خودروی متعارف و غیرمتعارف، ریشه در ماده 8 قانون بیمه شخص ثالث دارد. بر اساس این قانون، خسارت‌های مالی ناشی از حوادث رانندگی، بر اساس ارزش روز خودرو و با رعایت درجه تعارف خودرو پرداخت می‌شود. اما آنچه در این میان اهمیت دارد، نحوه تعیین درجه تعارف خودرو است که به طور مستقیم با نرخ دیه مرتبط است.

بر اساس مصوبه قوه قضائیه در سال 1404:

    نرخ دیه در ماه‌های حرام: 2 میلیارد و 133 میلیون تومان
    نرخ دیه در ماه‌های غیرحرام: 1 میلیارد و 600 میلیون تومان

با در نظر گرفتن این نرخ‌ها، تعریف خودروی متعارف و غیرمتعارف به شرح زیر خواهد بود:

خودروی متعارف: بر اساس رویه جاری در صنعت بیمه و تفسیر قانون، خودروی متعارف به خودرویی اطلاق می‌شود که ارزش آن، کمتر از 50 درصد نرخ دیه در ماه حرام باشد. به عبارت دیگر، در سال 1404، خودرویی که ارزش آن کمتر از 1 میلیارد و 66 میلیون و 500 هزار تومان باشد، به عنوان خودروی متعارف شناخته می‌شود. علاوه بر این، ویژگی‌های دیگری نیز برای خودروی متعارف در نظر گرفته می‌شود:

    تولید و عرضه انبوه در بازار
    قیمت مناسب و قابل دسترس برای عموم مردم (با در نظر گرفتن معیار نرخ دیه)
    هزینه نگهداری و تعمیرات معقول
    ریسک پایین سرقت و تصادف

خودروی غیرمتعارف: خودروی غیرمتعارف، خودرویی است که ارزش آن، بیش از 50 درصد نرخ دیه در ماه حرام باشد، یا سایر ویژگی‌های خودروی متعارف را نداشته باشد. هرچند با توجه به افزایش قیمت خودرو در ایران الان اکثر خودروهای موجود در بازار در دسته ی خودورهای غیرمتعارف قرار می گیرند ولی با این حال باید گفت که قاعدتا خودروهای لوکس، گران‌قیمت، کلکسیونی، قدیمی و خودروهایی که هزینه نگهداری و تعمیرات بالایی دارند، معمولاً در دسته خودروهای غیرمتعارف قرار می‌گیرند.

تعیین مصادیق دقیق خودروی متعارف، همواره یکی از چالش‌های اصلی صنعت بیمه ایران بوده است. نوسانات مداوم در بازار خودرو، تنوع مدل‌ها و تغییرات نرخ دیه، باعث شده است که تعریف دقیق و ثابتی از خودروی متعارف وجود نداشته باشد.

با توجه به نرخ دیه مصوب در سال 1404، تعیین دنا پلاس معمولی به عنوان خودروی متعارف، می‌تواند پیامدهای زیر را داشته باشد:

سهولت در پرداخت خسارت: با مشخص شدن یک معیار، فرآیند ارزیابی و پرداخت خسارت‌ها تسریع می‌شود.

شفافیت بیشتر در تعیین نرخ بیمه: شرکت‌های بیمه می‌توانند با استناد به این معیار و با در نظر گرفتن نرخ دیه، نرخ بیمه را به صورت عادلانه‌تری تعیین کنند.

لزوم توجه به تغییرات نرخ دیه: با توجه به تغییرات سالانه نرخ دیه، لازم است که معیار خودروی متعارف نیز به صورت دوره‌ای بازنگری شود.

نگرانی‌ها در خصوص پوشش خسارت خودروهای غیرمتعارف: لازم است سازوکاری برای پوشش مناسب خسارت خودروهای غیرمتعارف، با در نظر گرفتن ارزش واقعی آن‌ها و فراتر از سقف خسارت خودروهای متعارف، پیش‌بینی شود.

توصیه‌ها و جمع‌بندی

تعیین دنا پلاس معمولی به عنوان خودروی متعارف، اقدامی است که می‌تواند تأثیر مثبتی بر ساماندهی نظام پرداخت خسارات در صنعت بیمه داشته باشد. با این حال، اجرای مؤثر این تصمیم نیازمند توجه به چند نکته کلیدی است:

بازنگری مستمر معیار خودروی متعارف: با توجه به تغییرات نرخ دیه و نوسانات قیمت خودرو در بازار، ضروری است که این معیار به صورت دوره‌ای مورد بازبینی قرار گیرد تا همواره با شرایط روز هم‌خوانی داشته باشد.
تقویت بیمه‌های تکمیلی: شرکت‌های بیمه باید با طراحی محصولات متنوع بیمه‌ای، پوشش مناسبی برای خودروهای غیرمتعارف ارائه دهند و نگرانی‌های بیمه‌گذاران در خصوص جبران خسارت را برطرف کنند.

رعایت این موارد، زمینه بهره‌مندی هرچه بیشتر از مزایای این تصمیم را فراهم کرده و از بروز چالش‌های احتمالی در آینده جلوگیری خواهد کرد.