میزان داخلی‌سازی خودروهای خارجی که تولید آنها در نتیجه قراردادهای پس از برجام در کشور آغاز می‌شود، از همان ابتدا مهم‌ترین نقطه چالش برانگیز میان قطعه‌سازان و خودروسازان بود.

قعطه‌سازان با توجه به توان و قدرت تولید خود بر افزایش عمق داخلی‌سازی این خودروها تاکید دارند. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز تاکید دارد داخلی‌سازی خودروهای خارجی باید برای حمایت از قطعه‌سازان داخلی از ۳۰‌درصد شروع شود و به مرور افزایش پیدا کند.

با این حال از زمانی که عرضه چند مدل خودرو پس از قراردادهای جدید آغاز شده است، حالا معلوم می‌شود تولید قطعات این خودروها به دلیل تیراژ پایین تولید آنها، برای قطعه‌سازان صرفه اقتصادی ندارد.

تولید با تیراژ بالا صرفه اقتصادی دارد

«سرمایه‌گذاری قطعه‌سازان برای تولید قالب در خودروهایی با تیراژ کمتر از ۱۰۰هزار دستگاه خودرو اصلا توجیه اقتصادی ندارد.» این موضوعی است که روز گذشته یک خبرگزاری به نقل از رئیس انجمن قطعه‌سازان مطرح کرد. رضا رضایی در این اظهارنظر در رابطه با داخلی‌سازی دو محصول هیوندای گفت: «در حال‌حاضر قرار است دو محصول I10 و I20 سالانه حدود ۷ تا ۸ هزار دستگاه تولید شود.»

در همین رابطه رئیس انجمن قطعه‌سازان در گفت‌وگو با «دنیای خودرو» با بیان اینکه در تولید، یک نقطه سربه‌سر وجود دارد و تیراژ تولید باید توجیه اقتصادی داشته باشد، گفت: «با وجود مشکلاتی از قبیل سودهای تسهیلات بانکی، گمرک، مالیات، عدم دریافت مطالبات از خودروسازان و… قطعه‌سازان این توانایی را ندارند که بدون توجیه اقتصادی دست به تولید بزنند. بر این اساس ما می‌گوییم تیراژ تولید باید صرفه اقتصادی داشته باشد تا قطعه‌ساز بتواند زیر بار سرمایه‌گذاری، تعهد تولید و ساخت داخل برود.»

وی در پاسخ به این سوال که آیا برای تولید هیوندای i10 و i20 قراردادی با قطعه‌سازان امضا شده است یا خیر، گفت: «برای مدل‌های هیوندای هنوز قراردادی امضا نشده است اما برای خودروهای دیگر کرمان‌موتور مانند جک و…، قراردادهایی بسته شده است.»

با این حال یک مقام مسئول در شرکت کرمان‌موتور به خبرنگار ما گفت: «تولید هیوندای اکسنت به زودی در کشور آغاز می‌شود و این شرکت دو هفته دیگر رونمایی از مدل اکسنت رونمایی خواهد کرد و به این ترتیب فروش آن را برای تحویل در مهر و آبان‌ماه باز می‌کند.»

وی با اشاره به اینکه با توجه به تولید انبوه اکسنت در آینده نزدیک برای داخلی‌سازی ۲۰ تا ۳۰ درصدی قطعات این خودرو برنامه‌ریزی شده، گفت: «برای داخلی‌سازی ۲۰ درصدی خودروهای هیوندای i10 و i20 نیز در حال مذاکره هستیم.»

این مقام مسئول در شرکت کرمان‌موتور با اشاره به مشکلات شرکت هیوندای کره‌جنوبی گفت: «اکنون فرصت‌ تاریخی برای ایران پیش‌آمده تا در قرارداد تولید و انتقال تکنولوژی از این فرصت استفاده شود.»

از سوی دیگر رضایی با اشاره به اینکه برخی فعالان و کارشناسان معتقدند با تیراژ تولید زیر ۱۵۰هزار دستگاه در سال تولید صرفه اقتصادی نخواهد داشت، اظهار کرد: «اما معتقدم با توجه به توان فعلی قطعه‌سازان، با تولید ۷۰ یا ۸۰ هزار دستگاه در سال هم می‌توان کار را آغاز کرد. ولی مشروط بر اینکه مانند همه جای دنیا، قالب قطعات را خودروساز بدهد. در غیر این صورت خودروساز باید بخشی از تامین‌های قطعه‌ساز در سرمایه‌گذاری اولیه را متقبل شود.»

رضایی با تاکید بر اینکه اگر قطعه‌ساز هزینه کند، خودروساز بعد از شروع تولید پول را نمی‌دهد، افزود: «چه‌بسا هزینه سرمایه‌گذاری در پنج سال و به صورت قسطی پرداخت می‌شود. در حالی که بهره بانکی این سرمایه‌گذاری در پنج سال ۱۸ تا ۲۰ درصد است. به همین دلیل تولید اقتصادی انجام نمی‌شود و همین موضوع باعث ضعیف شدن بدنه اقتصادی خواهد شد.»

رضا رضایی با بیان اینکه برای این صنعت تلاش زیادی شده است، گفت: «قطعه‌سازی یک سرمایه و صنعت ملی به شمار می‌رود و نیروها و مدیران آموزش‌دیده و تجارب به‌دست آمده در این صنعت سرمایه ملی است و معتقدیم باید حفظ شود.»

به‌گفته وی بخشی از این سرمایه دانش فنی است که در این سال‌ها به دست آمده و بسیار با ارزش است.

رئیس انجمن قطعه‌سازان در رابطه با میزان داخلی‌سازی دو خودروی i10 و i20 گفت: «داخلی‌سازی این خودروها هنوز شروع نشده است و در مرحله مذاکره و امضای قرارداد هستند. اما هنوز وضعیت نهایی این قراردادها مشخص نشده است.»

وی افزود: «معمولا قطعاتی ساخت داخل می‌شود که نیاز به سرمایه‌گذاری کلان نداشته باشد. قطعاتی که معمولا حجیم هستند و واردات آنها به صرفه نیست، مانند قطعات داخل خودرو که فرمول پیچیده‌ای ندارند و امکان تولید داخل آنها به راحتی میسر است.»

به‌گفته رضایی گروه آذین‌خودرو یکی از شرکت‌های طرف قرارداد کرمان‌موتور برای تولید خودروهای جدید این شرکت خواهد بود.

معضلی به نام نبود برنامه مدون

در رابطه با نقش و سهم قطعه‌سازان در تولید خودروهای خارجی، دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازان خودرو در یکی از اظهارات اخیر خود با اشاره به اینکه همچنان روند داخلی‌سازی و تعمیق ساخت داخل خودروهای جدید جریان کندی دارد، گفت: «با فرض اینکه تولید تمام خودروهای جدید با عمق ساخت داخل ۴۰درصد نیز آغاز شود به دلیل تیراژ پایین آنها، اثر ملموس و مشهودی در صنعت قطعه‌ کشور نخواهد داشت.» به‌گفته آرش محبی‌نژاد در جریان تولید پژو ۲۰۰۸ تنها چند تفاهم‌نامه با قطعه‌سازان داخلی بسته شده و تاکنون قرارداد قطعی در این زمینه با قطعه‌سازان به امضا نرسیده است.

وی در ادامه تاکید کرد: «در صورتی که روند تولید خودروهای جدید جدی‌تر شود و خودروهای بیشتری به چرخه تولید صنعت خودرو وارد شوند و هم‌زمان تیراژ انبوه خودروهای قدیمی به خودروهای جدید داده شود، بی‌شک فاصله ۴۰درصد تا ۸۰ تا ۹۰درصدی که در این خودروها وجود دارد، موجب ورشکستگی و تعطیلی بسیاری از قطعه‌سازان خواهد شد.»

محبی‌نژاد با اشاره به اینکه باید برای جایگزینی تولیدات جدید با محصولات قدیمی فکری اساسی و زیربنایی شود تا مشکلی برای قطعه‌سازان داخلی ایجاد نشود، گفت: «نبود برنامه مدون و از پیش تعیین شده برای جلوگیری از این معضل، موضوع پر مخاطره‌ای است. در چنین شرایطی تقاضای ما از سیاست‌گذاران بخش صنعت خودرو اعم از وزارتخانه و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران این است که چنانچه برنامه‌ای در این زمینه وجود دارد اعلام کنند تا قطعه‌سازان در جریان قرار گیرند چرا که تاکنون هیچ برنامه مدونی در این زمینه اعلام نشده است. در صورتی که برنامه ای در این زمینه وجود نداشته باشد باید به سرعت تدوین شود.»

محبی‌نژاد با بیان اینکه معمولا قراردادهایی به بزرگی قراردادهای خودروسازی باید دارای طرح توجیهی و تجاری قوی باشد، گفت: «چراکه در این طرح‌ها حجم سرمایه‌گذاری که در صنایع پایین‌دست مثل قطعه‌سازی وجود دارد باید مشخص شود، برای تبدیل تکنولوژی و انتقال تیراژ از محصولات قدیمی به محصولات جدید و اثرات و تبعات آن تحلیل و راهکارهای مناسب در نظر گرفته شود.»