درحالی‌که چندین سال از معرفی رسمی سایپا آریا می‌گذرد، این کراس‌اوور ملی هنوز نتوانسته وارد فاز تولید انبوه شود و همچنان در مرحله آزمایش‌های جاده‌ای دیده می‌شود. اخیراً یکی از مخاطبان car.ir تصاویر تازه‌ای از نمونه‌های آزمایشی سایپا آریا با پلاک گذرموقت برایمان ارسال کرده که نشانه‌ای از ادامه روند طولانی و فرسایشی تولید این خودرو است.
درحالی‌که دیگر پروژه ملی یعنی ری‌را از سوی آبی پوشان جاده مخصوص مراحل طراحی، تولید و تحویل را پشت‌سر گذاشته و با وجود مشکلات فنی متعدد، امروز در خیابان‌ها حضور دارد، آریا همچنان با اما و اگرهایی درگیر است و حتی وضعیت نهایی پیشرانه‌اش نیز مشخص نشده. آریا در واقع نسخه هاچ‌بک کراس سدان شاهین محسوب می‌شود و بر روی پلتفرم SP100 سایپا توسعه یافته است.
در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به روند پر فراز و نشیب این پروژه، از مشخصات فنی و طراحی گرفته تا چالش‌های تأمین پیشرانه و بررسی وضعیت رقبا و آینده بازار برای این کراس‌اوور سایپا.
سایپا و ماجرای پیچیده انتخاب پیشرانه برای آریا
یکی از اصلی‌ترین ضعف‌های سایپا در سال‌های اخیر، انتخاب پیشرانه‌های قدیمی و کم‌بازده برای محصولات جدیدش بوده است؛ موضوعی که در شاهین G با موتور M15 توربو شارژ شده خودش را به‌خوبی نشان داد و باعث کاهش استقبال از این سدان تازه وارد شد. سایپا در مسیر جست‌وجو برای یک موتور جدید، سرانجام در پاییز ۱۴۰۱ از پیشرانه ME16 رونمایی کرد؛ موتوری برگرفته از TU5 ایران‌خودرو با تغییراتی در بخش‌هایی مانند زمان بندی متغیر سوپاپ‌ها. موتور ME16 حالا به خط تولید مگاموتور رفته و بیش از ۹۲ درصد قطعات آن در داخل کشور تولید می‌شود.
پس از عرضه موفق شاهین پلاس با این پیشرانه سایپا نشان داد که انتخاب پیشرانه مناسب می‌تواند مسیر موفقیت یک خودرو را هموار کند. حالا قیمت شاهین پلاس در بازار حدود ۱ میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان برآورد می‌شود؛ درحالی‌که تارا V4 ایران‌خودرو با پیشرانه و امکانات مشابه، اختلاف قیمتی حدود ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومانی دارد. بنابراین پیشرانه آریا هم نقشی کلیدی در سرنوشت تجاری آن خواهد داشت؛ مخصوصاً حالا که رقیب مستقیمش یعنی ری‌را، با راندمان مناسب و پیشرانه قدرتمند وارد بازار شده است.
ماجرای موتور N20 میتسوبیشی بر روی آریا
در آبان ۱۴۰۲ سایپا اعلام کرد که نسخه اولیه آریا با موتور ۲ لیتری تنفس طبیعی با کد N20 به تولید خواهد رسید. این پیشرانه نسخه ارتقا یافته‌ای است که توسط کمپانی چینی DAE بر اساس موتور 4G9 میتسوبیشی تولید می‌شود و ۱۴۷ اسب بخار قدرت و ۲۰۴ نیوتن‌متر گشتاور تولید می‌کند. برخلاف پیشرانه‌ی ۸ سوپاپ سایپا، این موتور ۱۶ سوپاپ دارد و از فناوری DVVT و پاشش سوخت چند دقطه‌ای MPI بهره می‌برد.
در ادامه گفته شد که نسخه GDI این موتور در آینده برای آریا G و شاهین جوانان نیز استفاده خواهد شد. اما با گذشت بیش از یکسال از این وعده، هنوز نه خبری از تولید آریا است و نه حتی نشانه‌ای روشن از آغاز پیش‌فروش رسمی این خودرو دیده می‌شود.
طراحی ظاهری و فضای داخلی؛ ترکیبی از المان‌های آشنا و تغییرات محدود
سایپا آریا از نظر طراحی ظاهری، شباهت زیادی با شاهین دارد؛ به‌ویژه در نمای جلو و کناری که فرم چراغ‌ها، خطوط بدنه و شمای کلی، تقریباً دست نخورده باقی مانده‌اند. تنها تفاوت قابل توجه در این بخش، اضافه شدن قطعات پلاستیکی اطراف گلگیرها و سپرهاست که برای القای حس یک کراس‌اوور مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با این حال، در نمای عقب با طراحی متفاوت‌تری روبه‌رو هستیم که نسبت به دیگر بخش‌های خودرو، هماهنگ‌تر و یکدست‌تر به نظر می‌رسد.
درحالی‌که شاهین در نمای عقب از خطوط تیز و ناهمگون با بدنه استفاده کرده بود، آریا سعی کرده این تناقض را برطرف کند و از خطوط و فرم نرم‌تری بهره ببرد. همان‌طور که در تصویر زیر نیز قابل مشاهده است، طراحی عقب آریا نسبت به برادر سدانش یعنی شاهین، انسجام بصری بیشتری دارد و هماهنگی بهتری را با فرم کلی بدنه ارائه می‌دهد.
البته نکته‌ای که در همین تصویر جلب توجه می‌کند، سوختن یکی از لامپ های خطر عقب آریاست! موضوعی که شاید در نگاه اول به چشم نیاید، اما وقتی بدانیم این خودرو هنوز نسخه آزمایشی است و تردد چندانی هم نداشته، کمی نگران‌کننده می‌شود. حالا یا لامپش خیلی حساس بوده، یا شاید آریا خواسته پیشاپیش وفاداری‌اش به سنت‌های سایپا را ثابت کند!
در بخش ابعاد و تناسبات نیز استفاده از تایرها و رینگ‌های باریک در آریا، یکی از نقاط ضعف ظاهری آن به حساب می‌آید. این موضوع باعث می‌شود نمای جانبی خودرو، کمی خالی و ناهماهنگ دیده شود.
در فضای داخلی سایپا در ابتدا تصمیم داشت از داشبورد شاهین در آریا نیز استفاده کند، اما در ادامه مسیر توسعه این طرح کنار گذاشته شد و طراحی جدیدتری در نظر گرفته شد. نسخه‌های آزمایشی اخیر نشان می‌دهند که این خودرو به یک نمایشگر یکپارچه برای سیستم چندرسانه‌ای و کلاستر دیجیتال مجهز خواهد بود؛ تلاشی برای ایجاد چهره‌ای مدرن‌تر در کابین که نسبت به داشبورد شاهین، گام مثبتی به‌حساب می‌آید.
با این حال، نکته مهمی که نباید نادیده گرفت، تأخیر چندساله در به تولید رسیدن این پروژه است؛ تأخیری که هرچند به‌تنهایی به معنای ضعف نیست، اما در عمل باعث می‌شود یک خودرو، پیش از ورود به بازار، از نظر طراحی و پلتفرم نسبت به رقبای روز، عقب‌تر به نظر برسد. به بیان ساده‌تر، هرچه عرضه محصولات جدید بیشتر طول بکشد، احتمال از مد افتادن طراحی و قدیمی جلوه دادن ساختار فنی آن‌ها بیشتر می‌شود؛ مسئله‌ای که امروز باید درباره آریا نیز مطرح کرد.
آریا هنوز در مسیر ناتمام تولید
سایپا آریا حالا پس از چند سال بلاتکلیفی، همچنان در مرحله آزمون و خطای تولید قرار دارد؛ وضعیتی که با توجه به تحویل گسترده ری‌را توسط ایران‌خودرو و عرضه گسترده سایر کراس‌اوورهای هم‌قیمت، بیش از پیش زیر سؤال رفته است. هرچند سایپا با انتخاب پیشرانه جدید ME16 در محصولات قبلی‌اش نشان داده که بالاخره به اهمیت قوای فنی پی برده، اما آریا هنوز به شکل رسمی به خط تولید انبوه نرسیده و عرضه آن همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
رقابت در میانه جدول سخت‌تر از همیشه؛ آریا چه جایگاهی برای خود دارد؟
با توجه به مشخصات، سطح امکانات و پیش‌بینی‌های بازار، سایپا آریا احتمالاً در بازه قیمتی ۱ میلیارد و ۳۰۰ تا ۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان قرار خواهد گرفت. اما مسیر آسانی پیش‌‌رو ندارد، چراکه در این بازه، رقبای متعددی حضور دارند. از خودروهای معرفی‌شده در ماه‌های اخیر مانند لاماکو فلو، KMC SR3، ری‌را، سیتروئن C3 XR و هایما S5 پرو گرفته تا کراس‌اوورهای تثبیت شده‌تری مانند ام‌وی‌ام ایکس55 پرو و تیگارد X35، همگی در این کلاس و محدوده قیمتی سهم بازار خود را تثبیت کرده‌اند و حالا مشتریان را با گزینه‌های متنوعی روبرو کرده‌اند.
در این میان نباید از تجربه ایران‌خودرو در عرضه ری‌را غافل شد؛ ری‌را حدود 8 ماه است که وارد بازار شده اما در این مدت با ایرادات متعددی مواجه بوده است؛ از مشکلات نرم‌افزاری گرفته تا نواقص مونتاژی و کیفیت ساخت نه‌چندان مطلوب. در مقابل به نظر می‌رسد سایپا قصد دارد آریا را به‌عنوان محصولی پخته‌تر و با کمترین میزان ایرادات احتمالی به بازار عرضه کند. با این حال اگر آریا نیز با وجود تأخیر در عرضه، دچار مشکلات فنی و کیفی باشد، می‌توان گفت سایپا فرصت طلایی رقابت در این کلاس را از دست داده و با دست خود شانس موفقیت این پروژه را کاهش داده است.
بنابراین اگر سایپا قصد دارد آریا را به‌عنوان یک محصول رقابتی وارد بازار کند، باید به‌طور جدی روی نهایی‌سازی مشخصات فنی، ارتقای سطح امکانات، قیمت‌گذاری منطقی و خدمات پس از فروش تمرکز کند. در غیر این‌صورت، آریا دیر به مهمانی رسیده و ممکن است صندلی مناسبی برای نشستن باقی نمانده باشد.
