آخرین آماری که از وضع تولید خودروهای سواری منتشر شده، به وضوح گویای عقبگرد شرکت‌های چینی در صنعت خودرو کشوراست و با ادامه این روند، هیچ بعید نیست طی ماه‌های آینده شاهد خروج چشم بادامی‌ها از ایران باشیم.

در حال حاضر چند شرکت چینی در خودروسازی ایران حضور دارند که بیشتر آنها در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند و برخی نیز میهمان ایران خودرو و سایپا به‌عنوان شرکت‌های وابسته به دولت، هستند. از جمله شاخص‌ترین چینی‌های حاضر در صنعت خودرو ایران می‌توان به «چری»، «جک»، «لیفان»، «FAW»، «BYD»، «جیلی»، «ام جی»، «برلیانس» و «چانگان» اشاره کرد که تیراژ همه آنها در آخرین آمار اعلامی (آمار مربوط به دی‌ماه ۹۷) کاهشی و حتی در برخی موارد صفر بوده است. به‌عنوان مثال، چری که در ایران تحت عنوان «مدیران خودرو» محصولاتش را عرضه می‌کند، طی دی‌ماه امسال حتی یک دستگاه محصول نیز تولید نکرده است. همچنین جیلی نیز که «بم خودرو» میزبان محصولاتش در ایران است، هیچ تولیدی در دی‌ماه نداشته و لیفان نیز همین شرایط را دارد. شرکت‌هایی مانند «BYD» و جک نیز روندی نزولی در تولید داشته‌اند و طبق شنیده‌ها، برلیانس و ام جی نیز ظاهراً چندان تمایلی به ماندن در ایران ندارند.

سه عامل افت چینی‌ها

عقبگرد چینی‌ها ریشه در عوامل مختلفی دارد که البته سرنخ بیشتر آنها به تحریم خودروسازی ایران مربوط می‌شود. در این بین، سه عامل اصلی تضعیف فعالیت خودروسازان چینی در کشور عبارتند از «قطع یا کند شدن روند تأمین قطعات از خارج»، «ضعف داخلی‌سازی خودروهای چینی» و «تغییر رویکرد خودروسازان چینی در بازار ایران».

به جز موضوع «ضعف داخلی‌سازی»، دو مورد دیگر کاملاً با تحریم‌های آمریکا و متحدانش علیه خودروسازی ایران در ارتباط است و طبعاً تا گشایشی سیاسی رخ ندهد، نمی‌توان امید چندانی به حل آنها داشت.

با اعمال تحریم‌های آمریکا علیه خودروسازی کشور، قابل‌پیش‌بینی بود که روند تأمین قطعات از خارج، مختل شود و برخی خودروسازان خارجی، ایران را ترک کنند، با این حال گمان می‌رفت چینی‌ها مانند دور قبلی تحریم (سال‌های ۹۱ و ۹۲) به فعالیت خود ادامه داده و حتی حضورشان را پر رنگ تر نیز کنند.

در دور قبلی تحریم‌ها، خودروسازان چینی نه‌تنها از ایران نرفتند و فعالیت خود را کاهش ندادند، بلکه بر تعداد آنها افزوده شد و سهم‌شان در بازار خودروی کشور رو به فزونی گذاشت. در واقع چینی‌ها از خلأ حضور شرکت‌های معتبر آسیایی و اروپایی در صنعت و بازار خودروی ایران طی سال‌های ۹۱ و۹۲ بهره برده و فعالیت‌های‌شان را توسعه دادند. شرایط به شکلی پیش رفت که علاوه‌بر پررنگ‌تر شدن فعالیت خودروسازان چینی (آنها که از قبل در ایران بودند)، شرکت‌های جدیدی نیز به کشور آمدند و در نتیجه، سهم چینی‌ها در بازار خودروی ایران رشد قابل‌توجهی به خود دید و از مرز ۱۷ درصد نیز رد شد.

با توجه به این رویکرد چینی‌ها در تحریم قبلی، گمان می‌رفت در تحریم‌های جدید نیز چشم بادامی‌ها بمانند و فعالیت خود را گسترش نیز بدهند، با این حال عکس آن اتفاق افتاد. با آغاز تحریم‌های آمریکا علیه خودروسازی ایران در نیمه مرداد امسال، روند تولید خودروهای چینی در کشور رو به نزول رفت، به نحوی که هم محصولات متعلق به بخش خصوصی افت تولید را تجربه کردند و هم میهمانان چشم بادامی ایران خودرو و سایپا.

مختل شدن روند تأمین قطعات از چین، موضوعی بود که برخلاف پیش‌بینی‌ها گریبان خودروهای چینی را در ایران گرفت و سبب شد تیراژ در مسیر افت قرار گیرد. این اتفاق خود ریشه در ماجرایی دیگر داشت و آن، همکاری نکردن بانک‌های چینی با ایران بود. در واقع شدت تحریم‌های آمریکا کار را به جایی رساند که بانکی‌های چینی نیز قید همکاری با ایران را زدند و در این بین، چرخش «کونلون بانک» بدترین اتفاق ممکن برای خودروسازی ایران بود. این بانک چینی در دوران تحریم قبلی همکاری مناسبی با ایران داشت و به نوعی پل ارتباطی برای نقل‌وانتقال پول در آن مقطع بود و هرچند گمان می‌رفت در تحریم‌های جدید نیز نقش قبلی را بازی کند، اما تغییر چهره داد و از ایران به سمت آمریکا چرخید. گفته می‌شود برخی خودروسازان چینی تمایلی به ماندن در ایران ندارند و می‌خواهند به‌تدریج خارج شوند.