آیا رنو قصد بازگشت به ایران در لباس لادا را دارد؟

بازار خودرو ایران در هفته‌های اخیر شاهد تحولات و نوسانات مختلفی بوده است. از افزایش قیمت‌های عجیب و غریب خودروهای بی‌کیفیت گرفته تا آغاز آزادسازی خودروهای خارجی دپوشده در گمرک. اما در این میان، شاید بتوان خبر ورود یک خودروساز خارجی در این شرایط تحریمی به کشور را نیز از اخبار مهم و موثر صنعت خودروی ایران تلقی کرد. ورود «آوتوواز» با خودروی مشهورش «لادا» به ایران می‌تواند نوید یک تحول در صنعت منزوی‌شده خودروی ایران در نتیجه تحریم‌های ظالمانه آمریکا را بدهد.

صنعت خودروسازی ایران که با توجه به رشد و تیراژ بالای تولید در دوره سازندگی و پس از آن، در رتبه یازدهم خودروسازان جهان قرار داشت، بعد از تحریم‌های دهه 80، به رتبه هجدهم تنزل کرد. اما پس از امضای برجام و افق روشن گشایش‌های اقتصادی، این صنعت به‌دلیل ظرفیت بالای توسعه، بیش از دیگر حوزه‌ها مورد توجه طرف‌های خارجی قرار گرفت. در این زمان بود که این صنعت با همیاری بخش‌های صنعتی و اقتصادی دولت و خودروسازان، توانست با اتصال به خودروسازان خارجی، زمینه حضور مجدد آنان در ایران را فراهم کند. از سوی دیگر، بازار پرجمعیت ایران و مهیابودن زیرساخت‌ها نیز خودروسازان خارجی را برای ورود به کشورمان ترغیب می‌کرد. از همین رو مذاکرات متعددی میان خودروسازان ایرانی و طرف‌های خارجی برقرار شد تا نهایتا توافق‌های اولیه با چند شرکت معتبر منعقد شد.

این قراردادها در قالب قراردادهای انتقال دانش، سرمایه‌گذاری مشترک و تاسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک (جوینت ونچر) و با پیگیری سیاست اجبار صادرات محصولات تولیدی به کشورهای منطقه و دیگر کشورها، امضا شدند. مهم‌ترین شرط نیز در این میان، تولید خودروهای روز دنیا با کمتر از سه سال فاصله از تاریخ عرضه در بازار بود. قراردادهای انتقال دانش می‌توانست ایران را در سال‌های آینده به یکی از طراحان و تولیدکنندگان روز خودرو جهان بدل کند تا در سایه فناوری محصولات استاندارد قابل رقابت به بازار عرضه کند. از سوی دیگر، قراردادهای جوینت ونچر با سرمایه‌گذاری بالای 40‌درصد شرکای خارجی سبب افزایش کیفیت محصولات، تامین قطعات و خدمات پس از فروش شود که در این صورت، جایگاه مصرف‌کننده ایرانی را تا عرف جهانی بالا می‌برد. بر این اساس پس از برجام، تفاهم‌نامه‌های همکاری میان خودروسازان ایرانی و شرکت‌های بزرگ خودروسازی جهان همچون پژو‌سیتروئن، رنو، هیوندایی، فولکس‌واگن و بنز به امضا رسید که به‌عنوان قراردادهای قطعی تلقی می‌شدند. اما با خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام و بازگشت تحریم‌ها، همه این نقشه‌ها نقش بر آب شد و به‌رغم وجود قراردادها، این شرکت‌های خودروسازی از ایران خارج شدند تا بازار خودروی ایران دوباره در مشکلات مالی و فناوری غرق شود.

خوشبینی به ورود «لادا»

اکنون با توجه به پشت‌کردن خودروسازهای جهانی به ایران و کاهش فعالیت چینی‌ها در بازار خودروی کشور که ناشی از تحریم‌های بین‌المللی ا‌ست، به‌نظر می‌رسد باید نسبت به ورود خودروهای روسی خوشبین بود. اما این‌بار نیاز است با چشم‌های بازتری نسبت به قبل، وارد همکاری با روس‌ها شد تا مشکلات پس از فرار خودروسازان اروپایی و بدقولی در عمل به تعهدات دوباره تکرار نشود. پیش از این، اسپوتنیک به‌نقل از سخنان ویکتور کلادوف- مدیر همکاری بین‌المللی و سیاست منطقه‌ای «روس تک» گزارش کرده بود که شرکت آوتوواز در خصوص عرضه خودرو در ایران مذاکره می‌کند. دیری نپایید که این خبر در محافل خودرویی کشور انتشار یافت تا موافقان و مخالفان درباره آن صحبت کنند. کلادوف گفته بود: آوتوواز اکنون به کشور مصر اتومبیل صادر می‌کند و در این کشور تولید و مونتاژ دارد؛ همچنین مذاکرات به‌طور فعال‌تری با کشورهای دیگر، مانند ایران در حال انجام بوده و در خصوص تحویل و مونتاژ خودروهای آوتوواز گفت‌وگو صورت گرفته است. از آنجا که آوتوواز با علم به تحریم‌ها و مشکلات نقل و انتقالات بانکی ایران، وارد میدان شده است، می‌توان حدس زد ایران و شرکت‌ روسی به راهکارهایی برای آغاز گسترش همکاری دست یافته‌اند. در این میان ممکن است پیمان پولی دوجانبه ایران و روسیه نیز بتواند به کمک این همکاری خودرویی آمده و نقل و انتقال پول را تسهیل کند. از سوی دیگر از آنجا که این خودروساز، بخش عمده‌ای از قطعات خود را به‌صورت بومی تهیه کرده و وابستگی کمتری به شرکت‌های قطعه‌سازی جهان دارد، دست بازتری برای ورود به بازار تحریمی ایران داشته باشد.

پشتیبانی رنو

نگرانی‌ها آنجاست که گفته می‌شود 5/74‌درصد سهام این شرکت متعلق به همان شرکت رنوی فرانسه است که دست خودروسازان ایرانی را با شروع تحریم‌ها در حنا گذاشت و از ایران رفت. از سوی دیگر برخی از صاحب‌نظران، علت اصلی ورود این شرکت روسی به ایران را سهامداری رنو در آن می‌دانند. اگر چنین باشد، سوال این است که رنو در حالی که خود از ایران رفته با چه هدفی در لباسی دیگر به‌دنبال عقد قرارداد است. شاید بتوان پاسخ را در بازار وسوسه‌کننده ایران دانست که هر خودروسازی را برای ورود و کسب منافع حداکثری به خود جذب می‌کند. حتی در این صورت باز هم می‌توان به‌عنوان یک نقطه عطف در این شرایط رکود به آن نگاه کرد. رنو که پیشتر در اتحاد با نیسان، سهامدار بزرگ آوتوواز بود، در سال ۲۰۱۶ به‌تنهایی و بدون مشارکت نیسان، 33/1‌میلیارد دلار در آوتوواز سرمایه‌گذاری کرد. به این ترتیب در حقیقت این شرکت به یکی از زیرمجموعه‌های گروه رنو تبدیل شد. نیسان نیز در سپتامبر ۲۰۱۷ سهام خود در آوتوواز را با قیمت ۴۵‌میلیون یورو به رنو فروخت.

آمارهای مثبت لادا

اتحاد رنو- نیسان و آوتوواز در مجموع، چند کارخانه تولیدی در روسیه دارند؛ رنو در مسکو، نیسان در سن‌پترزبورگ، آوتوواز نیز در توگلیاتی و ایژوسک. در این چارچوب، آوتوواز شش مدل خودرو را برای اتحاد رنو– نیسان تولید می‌کند و تقریبا ۲۵‌درصد کل تولید را در اختیار دارد. رنو لوگان، ساندرو و استپ‌وی خودروهایی هستند که توسط این شرکت تولید می‌شوند. همچنین قطعاتی مانند موتور و جعبه‌دنده نیز توسط آوتوواز در سایت توگلیاتی یا در سایت رنو در مسکو تولید می‌شوند. این شرکت که بزرگترین خودروساز روسیه و منطقه اروپای شرقی به شمار می‌رود، اخیرا صادرات خودرو به چین و امارات متحده عربی را نیز آغاز کرده و درصدد است به بازار کشورهای دیگری همچون جمهوری چک، مغولستان و کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا نیز ورود پیدا کند. صادرات لادا در سال 2018 به 57‌درصد و به 05/38هزار خودرو افزایش یافت. جان پیتاتک-مشاور ارشد بخش بازاریابی و فروش شرکت اوتوواز- اعلام کرده است که خودروهای این شرکت در 34 کشور جهان مانند ترکیه، تونس، شیلی و کوبا به فروش می‌رسد. برای اولین بار در سال 2018 خودروی «لادا وستا» با 30‌درصد از صادرات عمومی آتوواز پیشروی محصولات این کمپانی قرار گرفت.

ضرورت ایجاد خط تولید

با تمام این اوصاف و به‌رغم گزارش‌های پرشمار منابع روسی، طرف‌های ایرانی این اخبار را نه تکذیب می‌کنند و نه تایید تا ورود این خودروساز به ایران همچنان در ابهام باشد. برخی کارشناسان حوزه خودرو بر این باورند که در بازار آشفته و کم‌رونق خودروی ایران به‌ویژه از نظر تنوع، ورود آوتوواز به ایران می‌تواند آثار مثبتی در پی داشته باشد. در صورتی که این خودروساز بتواند سلیقه خریدار ایرانی را تامین کند، می‌تواند جای محکمی در بازار انحصاری ایران پیدا کند. پیش از این، دبیر انجمن خودروسازان ایران در خصوص تولید لادا در داخل کشور گفته بود که با توجه به ممنوعیت واردات خودرو از سوی دولت، این برند خودرویی هرگز اجازه حضور در بازار ایران را نخواهد یافت مگر آنکه خط تولید و مونتاژ آن به کشور منتقل شود. احمد نعمت‌بخش در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها تصریح کرده بود: در صورتی که شرکت تولیدکننده محصولات لادای روسیه با یک شرکت داخلی قرارداد ببندند و امکان تولید خودروهای این برند در کشور فراهم شود تولید محصولات لادای روسیه در دستور کار قرار می‌گیرد. او افزوده بود: سهم داخل حداقل باید ۳۰‌درصد به بالا از تولیدات را به خود اختصاص دهد تا وزارت صمت اجازه تولید دهد.

روسیه جای چین را می‌گیرد؟

اکنون به‌نظر می‌رسد با توجه به روزهای سخت کشور و تنگنای اقتصادی صنعت خودرو ایران، عقد قرارداد با شرکت روسی دور از انتظار نباشد. با توجه به افزایش فشار تحریم‌ها و خروج خزنده خودروسازهای چینی از کشور، اندک‌اندک جا برای ورود آوتوواز باز می‌شود و احتمال ورود لادا به بازار ایران قوت می‌گیرد. چینی‌ها که حدود 12‌درصد از بازار خودروهای سواری ایران را در اختیار دارند، با تولید و توزیع سالانه ۱۰۸هزار خودرو، سهم عمده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. اما به‌دلیل مشکلات اقتصادی پیش‌آمده اکنون شرکت روسی می‌تواند در صورت امضای قرارداد با خودروسازان، آرام‌آرام جای چین را در جاده‌های ایران بگیرد.