بلامنازع شدن یکه‌تازی پراید در بازار پس از توقف خط تولید

خط تولید یک مدل از خودروی پراید در ایران بعد از 24 سال متوقف شده است ‏اما همچنان این خودرو در بازار ایران خبرسازی می‌کند و قیمت آن، این روزها به 60 میلیون تومان ‏رسیده است.

جواد سلیمانی، مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا اعلام کرده که از اوایل دی‌‏ماه تولید پراید ١٣٢ متوقف شده است و مطابق برنامه اعلام‌شده، خودروهای پراید ۱۱۱ و پراید ‏‏۱۳۱ هم در چندماه آینده از چرخه تولید کنار گذاشته می‌شوند‎.‎‏ با این حال درست درهمین ‏روزها قیمت پراید تا ٦٠‌ میلیون تومان صعود کرده است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که خط ‏تولید یک مدل خودرو در کشورهای پیشرفته معمولا بیشتر از ١٠‌سال قدمت ندارد. با این حال، ‏پراید ارزان‌ترین خودروی بازار انحصاری ایران است و حالا مدیران خودروسازی می‌گویند که ‏جایگزین خاصی به جز تیبا برای پراید نداریم. فربد زاوه، کارشناس خودرو به «شهروند» می‌گوید که ‏احتمالا خودروسازان پراید را با کمی تغییر ظاهری و با اسم جدید دوباره به بازار وارد کنند؛ چراکه ‏قدرت خرید بخش زیادی از مردم ایران پایین است و کفاف خرید خودروی دیگر را نمی‌دهد. ‏

در همین راستا و مطابق با اعلام بانک مرکزی چیزی حدود ٥١‌درصد مردم ایران از عهده خرید همان پراید ‏هم برنمی‌آیند و بدون خودرو هستند.

پراید از کجا به ایران آمد؟

خاستگاه پراید برخلاف آنچه خیلی تصور می‌کنند کره‌جنوبی نبوده است. پراید در واقع همان مزدا ١٢١ است ‏که در ابتدا در ژاپن تولید می‌شد و مدتی بعد با نام فورد فستیوا به بازار آمریکای شمالی راه پیدا کرد. فورد ‏فستیوا یا همان مزدا ١٢١ در ‌سال ١٩٨٦ لقب ناامن‌ترین خودروی آمریکا را از آنِ خود کرد. ‏

در ‌سال ١٩٨٧ میلادی، تولید این خودرو به کیا موتورز رسید و به این ترتیب کره‌جنوبی به مقصد جدید آن ‏تبدیل شد‎. ‎در اوایل دهه٧٠ کیا موتورز پراید را راهی ایران کرد. تولید این خودرو در‌ سال ٢٠٠٠ میلادی در ‏کره‌جنوبی به پایان رسید و کیا ریو جای آن را گرفت و در ‌سال ٢٠٠١ میلادی، لیسانس این محصول به ‏صورت رسمی به سایپا فروخته شد تا این شرکت خودروسازی ایرانی، به مدت بیش از دودهه به تولید این ‏خودرو ادامه بدهد.‏‏جالب اینجاست که کیا ریو هم وارد بازار ایران شد و نسبت به پراید، خودروی بسیار موفق‌تر و متفاوت‌تری ‏بود.‏

تولید ٧ مدل پراید در ایران

تولید پراید، به صورت رسمی از‌ سال ١٣٧٢ در شرکت سایپا آغاز شد و این شرکت خودروسازی با ایجاد ‏زنجیره‌ای از قطعه‌سازان فنی و با حمایت قطعه‌سازان بخش خصوصی، آن را با نام‌های نسیم (هاچ‌بک)، صبا ‏‏(سدان)، سایپا ١٣٢، سایپا ١٣١، سایپا ١١١، سایپا ١٤١ و سایپا ١٥١ (پراید وانت) در ایران عرضه کرد. در‌ سال‌‏های گذشته همواره انتقادات زیادی به ایمنی و کیفیت پراید وارد بوده و همین باعث شد در اواخر ‌سال ١٣٨٩ ‏شرکت سایپا، تولید محصولات خود را بر پایه پلتفرم قدیمی متوقف کند و پلتفرم جدیدی را با نام ‏X‏١٠٠ به ‏خط تولید خود آورد. به این ترتیب محصولات سایپا با نام‌های سایپا ١١١، سایپا ١٣١، سایپا ١٣٢ و سایپا ١٤١ ‏روانه بازار شد تا مشکلات پلتفرم قبلی برطرف شود اما همچنان تغییری در وضع ایمنی این خودرو ایجاد ‏نشد.‏

پراید یا ارابه مرگ؟

از اوایل دهه٩٠ بود که انتقادات از ناامنی و مشکلات فنی پراید بالا گرفت. رئیس سازمان پزشکی قانونی ایران ‏در ‌سال ١٣٩٢، پراید را به‌عنوان رکورددار وسایل نقلیه در کشته‌شدن سرنشینان خودرو معرفی و اعلام کرد ‏بر اساس آمار این سازمان، ٢‌هزار و ٤٥٤نفر در این‌سال براساس تصادف رانندگی با این خودرو جان خود را ‏از دست دادند و ١٣,٦‌درصد از تصادفات منجر به فوت به این خودرو اختصاص پیدا کرد.‏

در یک دوره زمانی قرار بود طرحی توسط پلیس راهنمایی و رانندگی اجرا شود که براساس آن، خودروی ‏پراید تنها اجازه تردد در جاده‌های درون‌شهری را داشته باشد و نتواند در معابر برون‌شهری مورد استفاده قرار ‏بگیرد؛ اما با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از مردم از این خودرو استفاده می‌کنند، اجرای این طرح ‏نارضایتی‌های بسیاری را به وجود می‌آورد و به همین دلیل از اجرای آن صرف‌نظر شد.‏

ضمن اینکه سازمان استاندارد ایران هم خودروهای پراید، ام‌وی‌ام ١١٠ و پژو ٤٠٥ را به‌عنوان بی‌کیفیت‌‏ترین خودروهای داخلی معرفی کرد. همین چندماه پیش بود که رئیس‌پلیس راهور ناجا اعلام کرد امروز سهم ‏خودروسازها در تصادفات کم نیست و آنها در واقع ارابه مرگ تولید می‌کنند. سردار سیدکمال ‌هادیان‌فر در ‏انتقادات خود از خودروهای ایرانی به وضوح از پراید انتقاد کرده و گفت نباید اجازه تردد به این خودرو در ‏کشور داده شود. ‏

پراید رکورددار تصادف ‏

علاوه بر اینها، آمار اعلام‌شده از سوی پلیس راهنمایی و رانندگی نشان می‌دهد که در سوانح رانندگی بازه ‏زمانی ١٠ماهه فروردین تا پایان دی ۹۷ در ۷۹.۵‌درصد سوانح خودرو‌های سواری شخصی نقش داشتند که ‏در ٢٨,٥‌درصد پراید و ۲۶‌درصد پژو نقش داشته‌اند. این حوادث در بخش برون‌شهری در مجموع ۱۰‌هزار و ‏‏۸۹۰نفر جان باخته‌اند. همچنین آمار پلیس از سوانح رانندگی نوروز ٩٨ نشان می‌دهد، پراید و پژو به ترتیب در ‏‏۲۵ و ۲۳‌درصد حوادث نقش داشته‌اند. پراید علاوه بر اینکه در تصادفات جاده‌ای نقش پررنگی را ایفا کرده، ‏در بحث معاینه فنی هم مشکلاتی داشته است. تابستان امسال مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای ‏تهران اعلام کرد پراید در بحث‌های امنیتی مثل تست ‌ترمز، انحراف فرمان و مباحث ظاهری مانند لاستیک، ‏کمک‌فرمان و چراغ بیشترین مشکلات را داشته که ظاهرا این مسائل هم روی توقف تولید این خودرو نقش ‏پررنگی داشته است.‏

داستان دنباله‌دار توقف تولید پراید

وزارت صنعت در‌سال ۱۳۹۶ اعلام کرد تولید پراید در‌سال ۱۳۹۷ متوقف می‌شود و همان زمان پروسه ‏تولید سایپا ۱۱۱ در شهریور‌سال ۱۳۹۶ متوقف شد. البته این توقف تولید تنها یک ماه دوام آورد و شرکت ‏سایپا با انتقال خطوط تولید از کاشان به تهران تولید این خودرو را از سر گرفت. در آبان ماه ۱۳۹۸، رئیس ‏سایپا اعلام کرد روند توقف تولید پراید از بهمن ۹۷ آغاز شده‌است و در تیرماه ۹۹ این خودرو به‌طور کامل ‏از رده خارج می‌شود. براین اساس، تولید سایپا ۱۳۲ در دی‌ماه ۹۸، سایپا ۱۱۱ در اردیبهشت ۹۹ و سایپا ۱۳۱ در ‏تیر ۹۹ به پایان خواهد رسید. البته طبق گفته‌های مدیرعامل کارخانه سایپا تولید پراید برای عرضه و فروش در ‏داخل کشور متوقف می‌شود اما تولید آن برای صادرات ادامه خواهد داشت. توقف تولید پراید درحالی رخ داده ‏که در روزهای اخیر قیمت پراید ١٥١ به ٦١‌میلیون تومان رسیده، ‎درحالی که در روزهای ابتدایی دی ماه ‏قیمت این خودرو ٥٤‌میلیون بوده است.‏

پراید با اسم جدید تولید می‌شود!‏

فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو درباره توقف تولید پراید به «شهروند» می‌گوید: «تا زمانی که درهای کشور ‏روی صنعت خودروسازی بسته باشد و بازار رقابتی نباشد،‌ بعید است تولید خودروی بی‌کیفیتی مثل ‏پراید متوقف شود. درواقع با وضع فعلی بازار بعید است که خداحافظی با پراید قطعی باشد.‏»

او ادامه می‌دهد: «بارها شنیده‌ایم که قرار است تولید پراید متوقف شود، اما کارخانه‌های خودروسازی هرگز به ‏صورت کامل با این خودروهای قدیمی خداحافظی نمی‌کنند و با اعمال تغییراتی جزئی در این خودروها مدل‌‏های جدید آنها را به بازار عرضه می‌کنند، درحالی‌که هیچ تغییری در کیفیت خودروها رخ نمی‌دهد و فقط ‏تغییراتی در ظاهر آنها اعمال و اسمی جدید برایشان انتخاب می‌شود و دوباره به بازار عرضه می‌شوند ‏که به احتمال فراوان این داستان درباره پراید هم رخ خواهد داد.‏»این کارشناس درباره اینکه چرا پراید همچنان مشتری دارد و حتی قیمت آن رو به افزایش است، می‌‏گوید: «بسته بودن دست مردم برای انتخاب و پایین بودن قیمت پراید نسبت به سایر محصولات داخلی از ‏دلایل اقبال مردم به آن است.»‏

پراید به کدام کشورها صادر می‌شود؟

پراید باوجود انتقادات زیادی که از آن می‌شود هم در داخل کشور خواهان دارد و هم در برخی کشورهای ‏همسایه مثل عراق و سوریه. فربد زاوه درباره پرطرفدار بودن پراید در عراق و سوریه می‌گوید: «پراید ارزان‌ترین ‏خودرو در کل جهان است. در هیچ کجای دنیا شما نمی‌توانید خودروی ٥ یا ٦‌هزار دلاری بخرید. بنابراین ‏طبیعی است که عراقی‌ها،‌ سوریه‌ای‌ها و حتی مردم جمهوری آذربایجان از خرید پراید استقبال ‏کنند. تا زمانی هم که پراید در این کشورها طرفدار داشته باشد، صادرات ادامه دارد.»‏

زاوه با اشاره به دلایل ناامن بودن پراید ادامه می‌دهد: «در اینکه پراید خودرویی بی‌کیفیت و ناامن است شکی ‏نداریم، اما بخشی از آمار بالای تصادفات با این خودرو هم مربوط به خطای انسانی می‌شود. شما تا زمانی که ‏قوانین رانندگی را به درستی رعایت نکنید اگر سوار بنز هم شوید، تصادف می‌کنید. ضمن اینکه بخشی از بالا ‏بودن آمار تصادفات با پراید هم طبیعی است چون درحال حاضر حدود ٧‌میلیون دستگاه پراید در خیابان‌ها ‏و جاده‌های شهر تردد می‌کند و وقتی یک خودرو به تنهایی آمار بالایی از ناوگان زمینی را به خود ‏اختصاص دهد کاملا مشخص است که بخش عمده‌ای از تصادفات هم با آن خودرو رخ می‌دهد.‏»

او ادامه می‌دهد: «تصور می‌کنم بعد از توقف تولید پراید این نقش به خودروهای ٢٠٦ و ٤٠٥ منتقل و ‏بیشترین تصادفات به اسم این خودروها ثبت شود، چون بعد از پراید، این دو خودرو بخش عمده‌ای از بازار را ‏به خود اختصاص می‌دهند. البته اینکه ٢٤‌سال یک خودرو را تولید کنیم هم تأثیر زیادی روی بی‌کیفیتی آن ‏دارد ضمن اینکه با توجه به قیمت پراید نمی‌توان انتظار بیشتری از آن داشت.»‏ زاوه تأکید می کند : « قرار است تیبا جانشین پراید شود، درحالی‌که از تولید تیبا هم ١٠‌سال گذشته و احتمالا تا ١٠‌سال دیگر میهمان ما ‏خواهد بود. با وجود این، اگر سیاست‌گذاران تولید خودرو همچنان بخواهند خودروی ٥‌هزار دلاری تولید کنند، ‏نمی‌توانند خودروی باکیفیت‌تری به بازار عرضه کنند چون با این قیمت نمی‌شود خودروی امنی ساخت که ‏اگر می‌شد چینی‌ها با توجه به توانایی بالایی که در تکنولوژی ساخت خودرو دارند، تاکنون این کار را انجام ‏داده بودند بنابراین بعید است که محصول جانشین پراید خودروی باکیفیت‌تری نسبت به خود آن باشد.»‏