نگاهی به سیاست‌های دستوری در بازار خودرو و اثرات سوء آنها

از اواخر سال گذشته با شیوع ویروس کرونا در کشور بازار خودرو در وضعیت آشفته‌ای قرار گرفت، در آن روزها معاملات تقریبا به صفر رسید و این روند تا کنون ادامه دارد. در این میان صاحب‫نظران و تحلیلگران بازار عوامل متفاوتی را برای نابسامانی‫های اخیر مطرح می‌کنند، از عدم تعادل میان عرضه و تقاضا گرفته تا سودجویی دلالان از جمله عواملی هستند که فعالان به آن اشاره دارند و معتقدند که برای نجات بازار باید هرچه سریع‌تر اقداماتی در نظر گرفته شود. در این میان حذف قیمت خودرو از سایت‌های مجازی یکی از اقداماتی است که برای سامان دادن به بازار خودرو در دستور کار قرار گرفت. حال باید دید که این اقدام تکراری تا چه اندازه می‌تواند اهرمی برای کنترل وضعیت در این آشفته‌بازار شود؟

افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها در بازار خودرو این ‌بار هم سایت‌های تبلیغاتی اینترنتی را به عنوان اولین قربانیان این نابسامانی مورد هدف قرار داد و آنها را مجبور کرد که بازهم قیمت خودرو را از روی سرویس‌های خود حذف کنند. اوایل سال گذشته بود که پس از به وجود آمدن التهاباتی در دو حوزه خودرو و مسکن، سایت‌های اینترنتی شروع به حذف قیمت‌ها در آگهی‌های خود کردند‌ چراکه بسیاری از صاحب‌نظران معتقد بودند قیمت‌های کاذب در آگهی‌ها تاثیر زیادی در قیمت‌های واقعی بازار می‌گذارد.

اما شرایط بازار پس از این اقدام نه تنها به ثبات نرسید بلکه روزهای آشفته‌تری را تجربه کرد. از همان ابتدا عده‌ای از بی‌اثر بودن این راهکار صحبت‌ می‌کردند. به گفته آنها با حذف قیمت از پلتفرم‌های آنلاین شفافیت از بین می‌رود و بازار در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرد. اکنون نیز دوباره با تصمیماتی درخصوص عدم درج قیمت در سایت‌های مجازی اتخاذ شده است. هرچند که عده‌ای معتقدند حذف قیمت خودرو از پلتفرم‌های نیازمندی آنلاین راهکاری تکراری و شکست خودرده برای سامان دادن به بازار بوده و اینگونه سیاست‌ها را مناسب احوال این‌روزهای بازار نمی‌دانند.

در این راستا امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت با اشاره به حذف قیمت از سایت‌های اینترنتی و تاثیر اینگونه اقدامات در ساماندهی بازار به «ابتکار» گفت: این‌ روزها متاسفانه شاهد هستیم که حافظه تاریخی برخی از مسئولان به شدت کوتاه شده و حتی اتفاقاتی که در یک یا دو سال پیش رخ داده است را فراموش کرده‌اند. برای اثبات این ادعا کافی است نگاهی به برخی از تصمیم‌گیری‌ها داشته باشیم، این روزها برخی از مسئولان و صاحب‌نظران حتی تاثیر تصمیمات و تجربیاتی که خودشان طی سال‌های اخیر اتخاذ کرده‌اند را بررسی نمی‌کنند و بدون توجه به گذشته دوباره به سراغ همان تصمیمات می‌روند، این مسئله جای تعجب دارد. آزمایش‌های واقعی حیطه اقتصاد در جامعه انجام می‌شود و این آزمایش‌ها در ارتباط با مردم است، به همین دلیل ما نمی‌توانیم با تئوری‌ها و تصمیمات اقتصادی بازی کنیم.

بنابراین وقتی تئوری را ارائه می‌دهیم باید بررسی کنیم ببینیم که در صورت اجرایی شدن چه چیزی در انتظار جامعه خواهد بود. هنگامی که تصمیمی گرفته و اجرایی می‌شود و نزدیک به نتیجه مد نظر نبوده باید مسیر را تغییر دهیم. اما اخیرا برعکس این مسئله پیش می‌رویم و آقایان اتفاقات گذشته را فراموش می‌کنند و باز هم به سراغ گزینه‌ها تکراری می‌روند و بر این باور هم هستند که مشکلات حل خواهد شد.
وی در ادامه افزود: حذف قیمت خودرو از پلتفرم‌های نیازمندی آنلاین سیاست تکراری و شکست‌خورده‌ای است که دوباره به سراغ آن رفته‌اند.

هنگامی که ما یک مسیر اطلاع‌رسانی را مسدود می‌کنیم معمولا باعث شکل‌گیری بازارهای سیاه و شبکه‌های سایه می‌شود. در حال حاضر مردم از طریق همین سایت‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و از وضعیت قیمت‌ها مطلع می‫شوند، در چنین شرایطی مگر می‌شود اینگونه سیاست‌ها را اجرا کرد، چگونه می‌خواهند مانع از جابه‌جایی اطلاعات در عصر تکنولوژی شوند؟ حال فرض کنیم جلو یک‌سری اطلاعات اصولی و شفاف گرفته شود چه پیش خواهد آمد؟ این اتفاق تنها باعث مخدوش شدن جریان اطلاعات شده و قطعا در چنین شرایطی زمینه برای سوءاستفاده سودجویان و دلالان راحت‌تر فراهم خواهد شد. در اینکه اجرای سیاست حذف قیمت از سایت‌های مجازی غلط بوده هیچ شکی نیست و نباید توقع داشته باشیم که از اجرایی شدن آن نتیجه‌ای حاصل شود.

تشنج بازار با فروش فوق‌العاده توسط خودروسازان

این کارشناس صنعت خودرو در ادامه به ثبت‌نام فروش فوق‌العاده توسط خودروسازان اشاره کرد و گفت: علاوه‌بر سیاست حذف شماره از پلتفرم‌های آنلاین اخیرا بحث قرعه‌کشی برای خرید اتومبیل به میان آمده و آنطور که گفته می‌شود این روش را به عنوان راهکاری برای سامان دادن به بازار خودرو مطرح کرده‌اند. این سیاست به این صورت است که ثبت‌نام اولیه از کلیه متقاضیان خودرو براساس اعلام عمومی در بازه زمانی یک هفته‌ای با باز شدن درگاه ثبت‌نام به قیمت فروش قطعی بدون محدودیت برای متقاضیان واجد شرایط با اخذ۵۰ درصد قیمت مصوب خودرو انجام خواهد شد. همچنین قرعه‌کشی توسط خودروسازان جهت اولویت‌بندی تحویل خودرو ظرف یک هفته پس از پایان ثبت‌نام با حضور مراجع نظارتی انجام می‌شود و اطلاع‌رسانی فهرست انتخاب‌شدگان نهایی از طریق سایت‌های خودروسازان ظرف ۴۸ ساعت پس از اتمام قرعه‌کشی خواهد بود.

اگر درگذشته سایتی برای پیش‌فروش خودرو باز می‌شد به عنوان مثال حدود 5 میلیون نفر برای ثبت‌نام وارد سایت‌ها می‌شدند. حالا نام قرعه‌کشی را بر روی پیش‌فروش‌ها می‌گذارند و یک حق ملی به وجود می‌آید به همین دلیل چندین برابر گذشته برای ثبت‌نام به سایت‌ها هجوم می‌برند و قطعا این روند فضای متشنجی را در بازار به وجود خواهد آورد. در چنین فضایی برای ثبت‌نام گمان می‌شود مردم عادی برای خرید پیش قدم می‌شوند. اما خیر اینگونه نیست، ما در گذشته‌ نیز شاهد چنین اتفاقاتی بودیم شرایطی که کد ملی فردی مسن در دورافتاده‌ترین شهر را خریداری می‌کردند و با استفاده از آن فعالیت‌هایی را در بازار انجام می‌دادند. اینگونه تصمیمات موضوع خودرو را از یک سطح خرد به یک سطح کلان انتقال می‌دهد که به شدت برای جامعه خطرناک خواهد بود.

به قدرت علم باور داشته باشیم

وی افزود: ما باید در فضای اقتصادی، اقتصادی فکر و عمل کنیم و به قدرت علم باور داشته باشیم. اگر سیاستی را اتخاذ کردیم باید آن را دقیق بررسی کنیم و ببینیم چه نتیجه‌ای دارد. اگر خوب است آن را ادامه دهیم و اگر تاثیر منفی خواهد گذاشت آن را رها کنیم نه اینکه بازهم با اصرار راهکارهای تکراری و شکست‫خورده گذشته را اعمال کنیم.
کاکایی با اشاره به سیاست‌های شورای رقابت در بحث قیمت‫گذاری ادامه داد: اکنون وضعیت بازار آشفته بوده و با قیمت‌گذاری‌ها و سیاست‌هایی که در روزهای اخیر اعلام کرده‌اند قطعا شاهد اتفاقات بدتری در بازار خواهیم بود. اخیر رئیس شورای رقابت جزئیات و پیشنهادات تکمیلی را درخصوص بازار اعلام کرده‌اند. تمام سیاست‌گذاری‌های اعلام شده در گذشته انجام شده و به نتیجه‌ای مثبت هم نرسیده بودند. در تمام گفته‌ها فقط دو نکته جدید اعلام شده است.

اولین نکته جدید قیمت-گذاری‌های جدید است. این رقم قطعا خودروسازان را زمین خواهد زد. از سویی دیگر اینگونه قیمت‌گذاری‌ها تضمین می‌کند فردی که از خودروساز خرید خوردویی را خریداری کند می‌تواند با فروش آن در بازار 40 تا 50 درصد سود ببرد و همین مسئله آشفتگی بازار را دوچندان خواهد کرد. موضوع جدید دیگر نیز همین بحث قرعه‌کشی‌ها بوده که بدون شک هیجان را در سطح گسترده‌تری در بازار به وجود می‌آورد. مسئولان باید پاسخگوی مشکلات ایجاد شده باشند، باید پاسخگو باشند که عدد فرمول-های ارائه شده از کجا آمده است؟ اگر شرایط اقتصاد کشور خاص بوده و در وضعیت ویژه‌ای به سر می‌بریم آیا اینگونه قیمت‌گذاری-ها و تصمیم‌گیری‌ها پاسخگوی بازار خواهد بود؟ باید پاسخ این پرسش‌ها روشن شود.

این کارشناس خودرو اظهار کرد: قیمت‌گذاری‌های دستوری، راهکارهای تکراری و سیاست‌های شکست‌خورده بازار را به مرحله نابودی می‌کشاند. اگر نگاهی به چند روز اخیر بازار داشته باشیم خواهیم دید که کمی از قیمت‌ها ریزش پیدا کرد اما دوباره قیمت‌ها در مدار افزایشی قرار گرفتند و وقتی علت را جویا می‫شویم افزایش نرخ ارز را بهانه می‌کنند. واقعیت این است که بازار خودرو هیچ ربطی به عملکرد بازاری همچون ارز و یا بورس ندارد. واقعیت بازار این است که تولید ما با چالش جدی روبه‌رو شده و این میزان تولید پاسخگوی نصف تقاضا در بازار است.

این روزها بخش خودرو هیجان‌زده بوده و تنها راه‌حل، رفع موانع و مشکلات در بخش تولید است. متاسفانه ارائه راه‌حل‌های حاشیه‫ای نه تنها مشکل تولید را برطرف نمی‌کند بلکه بیش از پیش آن را با چالش روبه‌رو می‌کند. با قیمت‌گذاری‌هایی که اعلام شده است در سال جاری صنعت خودروسازی اگر بخواهد به عددهای تولیدی که وعده داده‌اند برسد حداقل 30 هزار میلیارد تومان زیان خواهند دید. افرادی که از این اعداد و ارقام دفاع می‫کنند به میان بیایند و فرمان را به دست بگیرند تا ببینند می‫توانند صنعت را مدیریت کنند یا خیر؟ صنعت و بازار خودرو حال خوبی ندارد و باید هرچه زودتر به داد آن برسیم.