وضعیت اقتصاد کشور در این روزها به  گونه ای است که در ابتدا کالایی چند روز کمیاب می شود و بعد با قیمتی چند برابر در اختیار مردم قرار می گیرد. دیروز از کره نوشتیم و امروز می خواهیم درباره لاستیک بنویسیم. لاستیکی که این روزها در بازار با دو قیمت آزاد و دولتی وجود دارد. قیمت لاستیک آزاد  نسبت به سال قبل چند برابر شده و  برای خرید لاستیک با قیمت مصوب هم که بیش از 50 درصد نسبت به سال گذشته گران شده، باید در سایت ثبت نام کرد و چندین ماه در نوبت ماند یا از نیمه های شب پشت در نمایندگی ها در صف خوابید به امید این که شاید بتوانی لاستیک تهیه کنی و معمولا به دلیل محدود بودن سهمیه نمایندگی ها این اتفاق برای همه رخ نمی دهد.

روز گذشته هم  ویدئویی از همین اتفاقات در فضای مجازی منتشر شد که گوشه ای از این آشفته بازار را نشان می داد. با نگاهی به دلایل کمیاب شدن کالاها و بعد گرانی آن، نقش پر رنگ دلار 4200 تومانی را می توان در این آشفتگی ها دید و به نظر می رسد این اتفاقات پس لرزه همان دلار 4200 باشد که یک شبه وارد اقتصاد کشور شد و ریشه تولید را به نوعی خشکاند و بسیاری را یک شبه  به ثروت های هنگفت رساند. این دلار 4200 باعث شد در بسیاری از کالاها، واردات سود بیشتری برای وارد کننده داشته باشد به همین دلیل واردات جای تولید را گرفت و حالا از هر کدام از این محصولات اگر دلار 4200 را حذف کنند، قیمت آن سر به فلک می کشد. امروز با هم نقش دلار 4200 را در لاستیک می بینیم.

لاستیک 2 نرخی در بازار

فارغ از قیمت لاستیک وارداتی که این روزها عموما با نرخ دلار و نوسانات آن قیمت‌گذاری می‌شود و مصرف‌کننده نیز چاره‌ای جز گردن نهادن به قیمت‌های آن ندارد؛ لاستیک تولید داخل نیز همزمان با قیمت‌های نجومی لاستیک وارداتی، «مجوز افزایش قیمت» را دریافت کرده است. ابتدا در فروردین امسال، با موافقت سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، قیمت مصوب انواع تایر تولید داخل کشور 30 درصد افزایش یافت و به فاصله یک ماه، به قیمت مصوب لاستیک داخلی 25 درصد دیگر افزوده شد بنابراین می‌توان گفت در شش ماه گذشته، قیمت لاستیک در بازار کشور به‌طور رسمی تا ۵۵ درصد افزایش یافته است؛ اما این افزایش برای نرخ دولتی است و همان طور که پیش از این گفتیم،خریدنش دردسرهای خودش را دارد. در بازار آزاد اما افزایش قیمت ها کمی بیشتر است و برای هر حلقه باید بین 150 تا 300 هزار تومان بیشتر پرداخت کرد. وضعیت لاستیک هم این روزها شبیه ارز چند نرخی شده و مانند هر کالای چند نرخی، رانت بالایی را نصیب برخی دلالان و واسطه‌ها و حتی نمایندگی‌های فروش لاستیک کرده است.

چرا گران شد؟

دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران هم به خبرگزاری ایلنا گفته است: «متاسفانه از ابتدای سال تا کنون قیمت لاستیک سه برابر شده است و برخی از سایزها هم در بازار موجود نیست. لاستیک از اردیبهشت ماه با دستور دولت از ارز دولتی به ارز نیمایی تغییر وضعیت و گروه داد و در حال حاضر هم نرخ ارز نیمایی بین 20 تا 21 هزار تومان است در صورتی که لاستیک تا چند ماه گذشته با ارز دولتی چهار هزار و 200 تومانی به دست مصرف کننده می‌رسید.»

کارشناسان حذف دلار 4200 تومانی از واردات این کالا را یکی از مهم ترین دلایل گرانی لاستیک می دانند. برخی هم چون از این به بعد لاستیک با ارز نیمایی و آزاد وارد می شود، تلاطم قیمت ارز را دلیل گرانی اعلام کرده اند البته کاهش تولید هم در سال های اخیر به دلیل واردات بی رویه نقش به سزایی در این گرانی دارد هر چند بر اساس   ویدئویی که توسط خبرگزاری صدا و سیما منتشر شده، انبارهای بزرگی در تهران میلیون ها حلقه لاستیک را در خود جای داده اند و برخی به هوای گران تر شدن لاستیک آن ها را احتکار کرده اند که به نظر می رسد باید سازمان های نظارتی به این موضوع ورود کنند.

میزان لاستیک مورد نیاز کشور

مدیر کل نظارت بر کالاهای غیرفلزی سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در گفت و گو با رادیو اقتصاد، نیاز لاستیک کشور را سالانه 350 هزار تن اعلام کرد که از این میزان ۱۹۰ هزار تن مربوط به تایر های سبک شامل سواری و وانتی و ۱۶۰ هزار تن دیگر هم مربوط به تایر های سنگین شامل باری، اتوبوسی، راه سازی و صنعتی می شود. در همان گفت و گو مولاخواه تولید داخل را در ۱۰ ماه اول سال 98 چهار هزار تن معادل یک میلیون و ۷۸۰ هزار حلقه تایر در کشور بیان کرده که نسبت به تولید در سال 96 رقم بسیار کوچکی است.

نقش دلار 4200 در کم شدن تولید

این روزها روی هر کالایی که گران شده، دست بگذاریم به ارز 4200 تومانی می رسیم. از سال هایی که لاستیک کشورمان به بیش از 25 کشور جهان در سه قاره صادر می شده،زمان زیادی نگذشته است. سال 1396 لاستیک تولید ایران به قدری بود که بیش از 70 درصد تایر سبک نیاز داخل را تامین می کرد و به کشورهایی در قاره های مختلف هم صادر می شد اما از سال 97 و ورود ارز 4200 به بازار لاستیک، تولید در کشور روز به روز کاهش یافت و کارخانه ها، موتورهای خود را خاموش کردند.

یک کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با دنیای اقتصاد می گوید: «بعد از اعتراض کامیون‌داران، دولت در مهر سال 1397 تصمیم به کاهش تعرفه واردات و اختصاص دلار 4200 تومانی به واردات تایر گرفت که این اتفاق باعث افزایش بی‌رویه واردات لاستیک‌های عمدتا چینی به بازار شد و تولیدکنندگان این نوع محصولات را مجبور به کاهش تولید کرد.» واردات تا حدی زیاد شد که بنا بر آمار، واردات تایر در سال 98 افزایش 100 درصدی داشت و به رقم بی سابقه 200 هزار تن رسید.یعنی ارز 4200 تومانی باعث شد واردات تایر مانند واردات کره، سود بیشتری برای برخی تولید کنندگان داشته باشد به همین دلیل رفته رفته ظرفیت تولید داخل کاهش یافت  تا جایی که تولید لاستیک در کشور به 50 درصد ظرفیت خود رسید.