حذف شرط اسقاط از سر راه شماره‌گذاری خودروهای تولید داخل و ترخیص مدل‌های وارداتی و جایگزینی آن با پرداخت پول، موضوعی است که از جنبه‌های مختلف، باعث بروز مشکلاتی در صنعت خودروسازی شده است.

واردکنندگان می‌توانند با پرداخت هزینه اسقاط نسبت‌ به واردات و ترخیص کامیون‌های خود اقدام کنند

از ابتدای برنامه واردات کامیون‌های کارکرده به کشور با هدف بهینه‌سازی وضعیت ناوگان تجاری فرسوده، شرط اسقاط کامیون در ازای واردات، یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های اجرای این طرح بود. با این‌حال، بعد از مدتی از اجرای این طرح و به بهانه کمبود گواهی اسقاط، رفته‌رفته شرط اساسی و اصلی واردات، به یک چالش تبدیل شد و بعد از مدتی این طرح در ازای پرداخت هزینه از مسیر واردات حذف شد. این حذف شرط اسقاط، باعث بروز مشکلاتی در صنعت خودروسازی شده است. ازجمله این مشـــکلات می‌توان به عدم دستیابی به اهداف زیست‌محیطی و کاهش آلاینده‌ها و تعطیلی 85 درصدی مراکز اسقاط اشاره کرد. در نهایت، حذف شرط اسقاط به مرحله اجرا رسید و بیش از 2هزار دستگاه از انواع کامیون‌های وارداتی با سهولت به مرحله شماره‌گذاری رسیدند.

حذف شرط اسقاط و تسهیل واردات تجاری‌های کارکرده

حذف شرط اسقاط گرچه مشکلات بسیاری را برای بازار و عرضه و تقاضا به وجود آورد، اما راه واردات خودروهای تجاری را به‌شدت تسهیل کرد. این شرط در حالی از مسیر واردات حذف شد که هدف از واردات کامیون‌های سه‌سال ساخت اروپایی، اسقاط یک دستگاه کامیون فرسوده به ازای واردات هر دستگاه کامیون بود و پیش‌بینی شد ترخیص بیش از 15هزار دستگاه کامیون از گمرکات بدون اسقاط کامیون‌های فرسوده عدم تعادل عرضه‌وتقاضا در ناوگان جاده‌ای و آسیب‌های جدی را را برای این بخش به وجود آورد. با این‌حال، این شرط با حمایت‌های بسیاری از سازمان‌ها و مسئولان حذف شد و پرداخت هزینه 750میلیون تومانی جای آن را گرفت. برهمین اساس تعداد بسیاری از کامیون‌ها که در گمرکات کشور که منتظر چراغ سبزی بودند، به‌راحتی به مرحله شماره‌گذاری رسیدند و واردکنندگان نیز هیچ مخالفتی با پرداخت این هزینه نکردند، چراکه بعد از فروش این کامیون‌ها در بازار، بازگشت سرمایه آن‌ها به‌سادگی صورت می‌پذیرفت.

ضروت تعیین تکلیف کامیون‌های تازه‌وارد

با آن‌که واردات این کامیون‌ها همچنان انجام می‌شود، اما هنوز هم برخی موانع بر سر راه آن‌ها وجود دارد؛ ازجمله آن‌که به نظر می‌رسد هنوز تکلیف مدل‌های وارداتی در سال جاری مشخص نیست.
در همین راستا، رئیس کانون سراسری کامیونداران کشور به‌تازگی اعلام کرده بود که «ترخیص و شماره‌گذاری برای کامیون‌های جدیدالورود مبنی بر رای دیوان؛ با پرداخت هزینه اسقاط براساس قانون ساماندهی صنعت خودرو هنوز مشخص نیست.» به‌گفته فیروز خدایی، کامیون‌های سه‌سال ساخت که در گذشته وارد کشور شده بودند، بدون گواهی اسقاط و صرفا با پرداخت هزینه اسقاط پس از ارائه مدارک و پرداخت عوارض گمرکی از سوی خریداران به سهولت شماره‌گذاری می‌شوند و بر اساس مصوبه دیوان نیازی به ارائه گواهی اسقاط نیست. وی همچنین با اشاره ابطال آیین‌نامه وزارت راه در خصوص واردات کامیون‌های کارکرده تصریح کرد: ‌«در آیین‌نامه تنظیمی ازسوی وزارت راه طی 2 بند، الزام به اسقاط و معافیت 25 درصدی از عوارض گمرکی در ازای واردات هر دستگاه کامیون و اخذ عوارض گمرکی به‌طور کامل در صورت عدم ارائه گواهی اسقاط پرداخت مقرر شده بود که به دلیل مغایرت آیین‌نامه اجرایی با قانون، از سوی دیوان عدالت اداری باطل شد.»

شماره‌گذاری کامیون‌های تازه‌وارد طبق روال قبلی

این صحبت رئیس کانون سراسری کامیون‌داران ایران درخصوص مشخص نبودن شرایط ترخیص واردات کامیون‌های کارکرده جدیدالورود به کشور، در حالی مطرح می‌شود که براساس بخش‌نامه گمرک ایران، ابطال شرط اسقاط یک کامیون فرسوده برای واردات کامیون، از آذرماه سال گذشته اعمال شده است. بر این اساس، دفتر واردات گمرک ایران به استناد مکاتبه معاون امور حقوقی و مجلس وزارت اقتصاد، سال گذشته اعلام کرد که ابطال شرط اسقاط یک کامیون فرسوده برای واردات کامیون، از آذرماه 1401 اعمال می‌شود و رأی دیوان عدالت اداری قابل‌تسری به گذشته نیست. به نظر می‌رسد روند واردات جدید کامیون‌های کارکرده بر اساس روال گذشته خواهد بود و افراد می‌توانند با پرداخت هزینه اسقاط نسبت به واردات و ترخیص کامیون‌های خود اقدام کنند.

تاثیر واردات کامیون‌های وارداتی بر بازار چه بوده است؟

با ورود تعداد بسیاری از کامیون‌های وارداتی به کشور، بسیاری نسبت‌به عدم تاثیر مثبت این اقدام بر بازار صحبت کرده‌اند. برخی معتقدند که واردات این خودروها نتوانسته است قیمت‌ها را در بازار کاهشی کند. زیرا این خودروها به دست صاحبان اصلی خود که اقدام به حمل بار می‌کنند، نرسیده است و در نمایشگاه‌های خودروهای سنگین دست به دست می‌شود.
این در حالی است که برخی از فعالان اقتصادی از تاثیر مثبت واردات کامیون‌های کارکرده صحبت کرده‌اند. یک فعال حوزه بازار خودروهای تجاری با مقایسه وضعیت این بازار با بازار خودروهای سواری به روزنامه «دنیای‌خودرو» گفت: «این‌که گفته می‌شود واردات کامیون‌های کارکرده تاثیری بر بازار نداشته اشتباه است. چراکه اگر مقایسه‌ای با بازار خودروهای سواری داشته باشیم، متوجه می‌شویم که کمبود در این بازار در مقایسه با سواری‌ها حادتر است. هرچند قیمت در بازار خودروهای تجاری افزایشی بوده و می‌توان این افزایش قیمت را متناسب با نرخ ارز و سایر مشکلات دانست، اما هنوز بحران عرضه در این بازار و واردات خودروهای تجاری، تاثیری روی روند تعیین قیمت نداشته است.»