از زمانی که خودروی محبوب پیکان ایران‌خودرو از خط تولید خارج شد، موضوع اسقاط خودروهای کهنه به یک بحث داغ و مورد بحث تبدیل شد. اکنون در ماه خرداد ۱۴۰۲ و پس از گذشت حدود ۱۸ سال، سازوکاری به نام سامانه ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده راه‌اندازی شده است.

اواسط دهه هشتاد بود که بحث اسقاط خودروهای فرسوده با تاکید ویژه بر تاکسی‌های کلان‌شهر‌ها آغاز شد. این فرایند در دهه هشتاد به دلیل مسائل متعددی از قبیل عقد قراردادهای متعدد خودروسازان داخلی با برند‌های مطرح جهانی و نبود مشکلات ارز و گمرک منجر به افزایش قابل توجه تیراژ خودرو نسبت به دهه‌های اول بعد از انقلاب شد.

آغاز تحریم‌ها، پایان اسقاط فرسوده‌ها

با آغاز دور جدید تحریم‌ها در سال ۱۳۸۹ چالش‌های تولید در صنعت خودرو کشور افزایش پیدا کرد، اما همچنان فرایند اسقاط با اندکی کاهش ادامه داشت برای مثال در سال ۱۳۹۳ تعداد خودرو‌هایی که اسقاط شدند حدود ۳۵۰ هزار دستگاه بود. با از سرگرفته شدن برجام و ورود مجدد اما هر چند کوتاه خودرو سازان جهانی فرایند اسقاط با اندکی بهبود ادامه یافت.

در سال۱۳۹۷ با خروج ترامپ از برجام، این‌ بار ضربه‌ مهلکی بر پیکر نیمه‌جان صنعت خودرو کشور وارد شد تا جایی که در سال ۹۸ کشور با کاهش فاحش ۳۴۲ هزار و ۳۰۰ دستگاهی در بحث اسقاط خودرو‌های فرسوده مواجه شد و تنها ۷۷۰۰ خودرو در این سال اسقاط شدند.

اواسط سال ۹۸ بود که به دلیل کم شدن تیراژ تولید خودرو و عدم هماهنگی با تقاضای بازار به جهت حذف دلالان و سوداگران طرح قرعه‌کشی برای ثبت‌نام و دریافت خودرو توسط دولت مطرح شد.

خودروهای ناقصی که روانه پارکینگ‌ها شدند

کاهش عرضه خودرو پایان این داستان نبود و معضل جدیدی تحت عنوان تولید خودروی ناقص به وجود آمد. کمبود ارز در صنعت خودرو و مشکل عدم واردات قطعاتی خاص و به ویژه قطعات برقی و تا حدودی های‌تک منجر به تولید خودرو‌های ناقصی شد که گاهی فقط یک یا دو قطعه نداشتند، اما به همین دلیل روانه پارکینگ و دپو خودروسازان می‌شدند.

تمام دلایلی که در بالا ذکر شد منجر به کاهش تولید شدند و این کاهش تولید به حدی بود که نیاز روزمره بازار را نمی‌توانست پاسخ دهد؛ پس در نتیجه در چنین وضعیتی اسقاط خودرو حرفی بیهوده و فاقد ارزش بود.

در سال ۱۴۰۱ که تولید خودرو‌های داخلی ثباتی نسبی یافتند، خودروهای ناقص سال های قبل تکمیل شدند و به دست مشتریان رسیدند؛ بحث اسقاط خودرو‌های فرسوده مجدداً مطرح شد تا در قالب طرح‌های مکمل قرعه‌کشی طرحی با عنوان خودرو‌های فرسوده مد نظر گرفته شود و بخشی از ظرفیت تولید خودروسازان به این سمت روانه شود.

راه اندازی سامانه ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده

مهران سالاریه رئیس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده به ایدرو اعلام کرد: بر اساس ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو و اصلاحیه آن و در راستای اجرای صحیح اسقاط وسایل نقلیه فرسوده ، سامانه ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده به نشانی www.nnhk.ir راه اندازی شده است.

وی با اشاره به غیرفعال شدن سامانه‌های قبلی وزارت راه و شهرسازی در ارتباط با نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده افزود: تمامی تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو و موتورسیکلت و متقاضیان اسقاط خودروهای فرسوده و تمامی مراکز اسقاط مکلفند در سامانه جدید ثبت‌نام کنند و از این پس تمامی خدمات در حوزه نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده در سامانه جدید ارایه می‌شود.

تفاوت سامانه جدید اسقاط خودروهای فرسوده با سامانه‌های گذشته

از مزایای این سامانه جدید استفاده از  اتصال ارتباطات سیستمی به سامانه جامع تجارت، گمرک و بزودی پلیس راهور فراجا می‌توان اشاره کرد؛ تصریح کرد: در تلاشیم تا حتی‌الامکان تمامی خدمات این حوزه به صورت برخط و بدون هیچگونه نیاز به مراجعه حضوری به متقاضیان ارایه شود.

وزارت صمت در راستای اجرای قانون ساماندهی صنعت خودرو در ابلاغیه‌ای سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ( ایدرو ) را به عنوان متولی ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده تعیین کرد.

از مشکلاتی که راه‌اندازی این سامانه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بحث تکراری حجم تولید است، در حالی که امروز خودرو‌های ثبت‌نامی سال گذشته همچنان دعوت‌نامه تکمیل وجه دریافت نکرده‌اند، دو دوره فروش هم در سامانه یکپارچه رخ داده است و از طرف دیگر خودروسازان اعلام کرده‌اند که با مشکلاتی اعم از کمبود ارز، بدهی‌ به قطعه سازان و قطعی برق صنعتی مواجه‌ اند.

راه‌اندازی این سامانه به شکل فی‌النفسه اقدام خوب و موثری است به ویژه اگر تمام اقدامات از ابتدا تا انتها به صورت برخط انجام شود چراکه منجر به تسهیل و حذف واسطه ها می‌شود، اما مشوق‌های اصلی این موضوع کاهش قیمت خودرو نو و افزایش تولید و عرضه به بازار است.

با تمام این تفاسیر از لحاظ زیر‌ساخت نمی‌توان به اسقاط تعداد خودرویی بیش از آنچه که در ادوار گذشته نام‌نویسی شده است فکر کرد.