از زمان خروج آمریکا از برجام و ممنوعیت واردات، بازار خودرو تبدیل به یکی از پرحاشیه ترین بازار های کشور شد که یکی از دلایل آن وابستگی این بازار به صنعت جهانی و ارزبری بالا است. اولین بحران این صنعت پس از ملغی شدن برجام مربوط به سایپا و حواشی مربوط به تحویل خودرو های رنو ساندرو بود که شرکت بجای آن ها 3 دستگاه تیبا تحویل مشتریان می داد. نیمه دوم سال 1401 نیز به نوعی اوج هرج و مرج و به هم ریختگی بازار بود، افزایش قیمت های سرسام آور و کاملا بی منطق که در سال 1402 تبدیل به رکود شد.

اکنون این پرسش مطرح است که آیا در نیمه دوم سال 1402 نیز این رکود ادامه دار خواهد بود؟

آغاز سقوط قیمت‌ها در بازار خودرو 

نیمه دوم سال گذشته مردم ایران شاهد بی‌سابقه‌ترین و بی حساب و کتاب‌ترین افزایش قیمت خودرو در تاریخ صنعت خودروسازی ایران بودند. این افزایش قیمت به قدری عجیب بود که می‌توان گفت مشابه جهانی نداشته است یا اگر هم داشته است از تعداد انگشتان یک دست بیشتر نبوده است.

قیمت تمام خودروها فارغ از هرگونه قانون و منطقی در بازار آزاد به شکل روزانه افزایش پیدا می‌کرد. این افزایش قیمت تا جایی ادامه یافت که دیگر نوع، مدل یا حتی سال ساخت هیچ خودرویی اهمیت نداشت و افراد تنها برای حفظ ارزش پول خود به اندازه پس‌انداز و سرمایه خود خودرو خریداری می‌کردند و پس از گذشت مدت زمان بسیار کوتاهی نظیر دو هفته، خودروی خود را می‌فروختند و مجدداً خودروی دیگری را خریداری می‌کردند و این چرخه ادامه داشت.

با پایان تعطیلات نوروز 1402 همان بلایی بر سر بازار خودرو آمد که بر سر بازار سرمایه آمد. نمودار قیمتی تمام خودروها از 15 فروردین 1402 نزولی شد. شیب این کاهش قیمت‌ها در محصولات مختلف، متفاوت بود. در گام اول قیمت خودروهای مونتاژی لوکس همانند تیگو 8 پرومکس بیشترین کاهش قیمت را تجربه کردند. پس از خودروهای لوکس مونتاژی نوبت به خودروهای پرفروش داخلی همانند پژو 207، پژو پارس و انواع دنا فرا رسید و در مرحله آخر نیز خودروهای وارداتی بازار کاهش قیمت را تجربه کردند.

ادامه ریزش‌ قیمت‌ها در بازار خودرو 

علی خسروانی، فعال بازار خودرو، در صفحه توییتر خود نوشت: بازار خودرو حدود 30 درصد دیگر کاهش قیمت را تجربه خواهد کرد و قیمت‌ها اصلاح خواهد شد. به نظر من قیمت‌ها تا قیمت جهانی و هزینه‌های متعلقه پایین خواهد آمد.

بابک صدرایی، کارشناس بازار خودرو، در مصاحبه با تجارت‌نیوز گفت: بازار خودرو همانند یک معادله چند مجهولی است که با تغییر هر متغیر سرنوشت آن تغییر می‌کند.

او افزود: اگر واردات خودرو در نیمه دوم سال به شکل منطقی و قابل توجهی نظیر 20 هزار تا 30 هزار دستگاه خودروی کارکرده رخ دهد می‌توان در بازار شاهد کاهش قیمت بود، اما اگر دولت همانند گذشته تنها عدد احتمالی واردات را افزایش دهد به مرور زمان حباب قیمتی در بازار خودرو مجدداً بزرگ‌تر خواهد شد.

وی در ادامه تشریح کرد که قیمت خودرو پیش از آن‌که تابع قوانین و عملکرد بازار خودرو باشد تابع موضوعات اقتصاد کلان نظیر قیمت دلار است. برای مثال در سال گذشته همزمان با افزایش قیمت دلار، قیمت خودرو نیز افزایش یافت، اما افزایش قیمت خودرو بسیار بیشتر از دلار بود و کاهش قیمت‌هایی هم که در بازار خودرو رخ داده و در حال رخ دادن است برای نزدیک شدن قیمت خودرو به معادل دلاری آن است، چراکه قیمت خودرو بسیار بیشتر از میزانی که باید افزایش یافت.

او در ادامه اظهار داشت که اگر خودروهای اقتصادی در تعداد مناسب وارد کشور شوند می‌توان گفت که شاید قیمت‌ها تا 50 درصد در بازار کاهش یابند، اما سوال اصلی این است که اگر تویوتا کرولا 2023 با قیمت دو میلیارد تومان در بازار معامله شود و آنگاه قیمت تمام خودروها به ترتیب کاهش یابند آنگاه چه کسی دیگر  برای خرید خودروهای چینی نظیر ام‌وی‌ام یا پژو 207 چنین مبالغی را پرداخت خواهد کرد؟

حجم کم واردات، خودرو را به طلا تبدیل می‌کند

صدرایی همچنین توضیح داد: در دهه 90 زمانی که واردات خودروهای بالای 2500 سی‌سی به کشور ممنوع شد، قیمت این خودروها بسیار از چیزی که باید افزایش یافت. خودروهایی نظیر هیوندای وراکروز، تویوتا لندکروزر، لکسوس و بی‌ام‌و فارغ از اینکه خودروهای لوکسی بودند، اما افزایش قیمت‌های بی‌حد و حسابی را تجربه کردند.

اگر خودروهای کارکرده نیز در تعدادی نظیر دو یا سه هزار دستگاه وارد کشور شوند، همین سرنوشت در انتظار آن‌ها خواهدبود و دیگر نه به چشم یک کالای مصرفی باکیفیت بلکه به حکم طلایی که ارزش سرمایه‌گذاری دارد به آن‌ها نگاه خواهد شد. واردات قطره‌چکانی نیز قطعاً حاشیه سود بسیار خوبی را برای تعدادی از افراد بانفوذ و دارای رانت خواهد داشت.

اثبات اینکه واردات کم خودروهای کارکرده سود خوبی برای اشخاص خواهد داشت را می‌توان در سخنان مدیرعامل سایپا که بارها از خودروی ملی سخن می‌گفت، اما حالا با شور و شوق از واردات تویوتاهای دست دوم به کشور سخن می‌گوید دید.

وی در پایان گفت: فصل پاییز و نیمه دوم سال را می‌توان به عنوان فرصت کلیدی دولت برای کنترل قیمت‌ها در بازار دانست، چراکه بازار همیشه به این شکل نخواهد ماند واحتمال وقوع هر اتفاقی در تمام بازارها از جمله بازار خودرو وجود دارد.

آینده احتمالی بازار خودرو

با توجه به وعده‌های متعدد دولت و وزارت صمت طی دو سال اخیر مبنی بر واردات 300 هزار دستگاه خودروی نو و واردات خودروهای کارکرده و نبود اقدامات متناسب با وعده‌ها می‌‎‌توان گفت که رکود در بازار خودرو ادامه خواهد داشت. حال اگر شاخص‌هایی نظیر قیمت دلار یا قیمت پایه کارخانه تغییر کنند به احتمال بسیار زیاد قیمت خودرو در بازار نیز تغییر خواهد کرد، در غیر این صورت بازار خودرو احتمالاً تا پایان پاییز به رویه فعلی خود ادامه خواهد داد.