ایران اولین کشور منطقه بود که پا به عرصه خودروسازی گذاشت و تا مدت‌ها بیشترین تیراژ تولید متعلق به ایران بود، اما رفته رفته به دلیل مسائل سیاسی و اقتصادی ایران این جایگاه نخست را از دست داد. در مقابل برخی از کشورهای منطقه همانند عربستان با گذشت زمان زیرساخت‌های تولید خودرو را در خاک خود بنا نهادند تا از آینده بازار خودروی خاورمیانه سهم داشته باشند. حال اخبار واصله حاکی ازسرگیری روابط خودرویی ایران و عربستان را حکایت می‌کنند. آیا سعودی‌ها تأمین‌کننده خودروی مورد نیاز ایران می‌شوند؟

از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان و تصویب لایحه واردات خودروهای کارکرده توسط مجلس، باعث شد تا برخی از گمانه‌زنی‌ها به سوی واردات خودرواز طریق عربستان روانه شوند؛ امکان وقوع این اتفاق به قدری است که برخی معتقدند در سفر اخیر وزیر امور خارجه کشور به عربستان و دیدار با ولیعهد این کشور شاید مذاکراتی در رابطه با واردات خودرو یا آغاز همکاری‌هایی در این راستا رخ داده باشد.

تاریخچه صنعت خودروسازی ایران

اولین شرکت خودروسازی رسمی ایران با نام ایران ناسیونال 61 سال قدمت دارد، شرکت‌های فعال در این صنعت در ابتدا مونتاژکار بودند و سعی داشتند تا بخشی از بازار داخل کشوررا تأمین کنند.سه شرکت ایران ناسیونال، ایران پیما و ایران کاوه به ترتیب با تولید خودروهای سواری، اتوبوس، کامیون و کشنده از اوایل دهه 50 بازار خودروی کشور را از واردات اجباری بی‌نیاز کرده بودند و حتی گام‌هایی در رابطه با صادرات محصولات خود برداشته بودند. برای مثال خودروی سیتروئن مهاری توسط ایران به عربستان و شیخ‌نشین ابوظبی صادر می‌شد.

وضعیت فعلی بازار خودروی عربستان

عربستان همیشه یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان خودرو در خاورمیانه بوده است، سابقه این واردات را می‌توان درحدود یک قرن در نظر گرفت و نکته جالب توجه در مورد واردات عربستان، واردات خودروهای مثل ژیان مهاری از ایران بود، اما بعد از انقلاب ایران و خروج شرکت‌های بزرگ تولیدکننده خودرو مثل جنرال موتورز و بنز  و کم شدن تیراژ تولید، ایران از لیست صادرکنندگان عربستان خط خورد.

با گذشت زمان و گران شدن قیمت نفت در فواصل مختلف زمانی حجم زیادی از پول وارد عربستان شد، در دوره‌های اول عربستان این پول‌ها را صرف واردات کالاهای لوکس کرد، اما در ادوار بعد دولت این کشور به فکر ایجاد و توسعه زیرساخت‌های تولیدی افتاد. این فرایند توسعه زیرساخت‌ها تاجایی ادامه یافت که امروز شرکت لوسید ایر عربستان تولیدکننده لوکس‌ترین و قوی‌‎‌ترین خودروهای برقی با بیشترین پیمایش است.

عربستان امروز به یکی از اصلی‌ترین مناطق تردد خودروهای لوکس در خاورمیانه و جهان تبدیل شده است، اگر قرار بر مقایسه بازار خودروی ایران و عربستان باشد، می‌توان گفت که لوکس‌ترین خودروهای در حال تردد در خیابان‌های تهران و ایران، امروز یا به عنوان خودروهای فرسوده‌ای که در اختیار قشر کم‌درآمد عربستان است استفاده می‌شوند یا در قبرستان‌هایی خودرویی و مراکز اسقاط خودروهای فرسوده این کشور هستند.

واردات خودرو از عربستان

بازار خودروی عربستان به دلیل آزاد بودن، بدون قید و شرط واردات، نداشتن مشکلات ارزی و مهم‌تر از همه فعالیت هفت سال روانه مراکز اسقاط می‌شوند. این شرایط می‌تواند عربستان را به یکی از تأمین کنندگان خودرو برای بازار خودروهای کارکرده ایران تبدیل کند.

از زمانی که لایحه واردات خودروهای کارکرده با عمر پنج سال به کشور تأیید شد، برخی از گمانه‌زنی‌ها مبتنی بر این بود که عربستان گزینه پایانی برای خرید و واردات خودرو به ایران است؛ اما اینکه ایران چه مسیری را طی کرد تا از صادرکننده خودرو به عربستان، به واردکننده خودروی دست‌دوم از عربستان تبدیل شد، سوالی است که باید مسئولان اقتصادی و سیاسی به آن پاسخ دهند.

مطابق با اظهارات وزیر صمت، مبنی بر برقی‌ کردن عمده ترددهای کلان‌شهر‌هایی مثل تهران می‌توان انتظار داشت که علاوه بر تولید خودروهای برقی در داخل کشور، برنامه‌ای نیز برای واردات این خودروها توسط دولت جریان بیابد. با توجه به شرایط عربستان و پیشرفت روزافزون این کشور در تولید و ساخت خودروهای برقی، می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نه‌چندان دور ایران واردکننده خودروی برقی از عربستان باشد.

چین مهره حذف نشدنی هر دو بازار 

صنعت خودروسازی چین در 10 سال اخیر، پیشرفت چشم‌گیری داشته است به نحوی که محصولات خودروسازان این کشور در تمام کشورهای دنیا ورود کرده‌اند، در این بین خاورمیانه یکی از اصلی‌ترین مقاصد بازاریابان شرکت‌های چینی است. امروز در عربستان لوکس‌ترین خودروهای چینی مثل برند هونگچی در شوروم‌ها خرید و فروش می‌شوند و در ایران نیز به دلیل تحریم‌ها محصولات خودروسازان درجه دو یا سه چینی توسط مونتاژکاران، مونتاژ و پس از ماه‌ها انتظار به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.

موضوعی که در بازار خودروی هر دو کشور مسلم است، سهم عظیم چین از هر دو بازار است، چراکه چین امروز توانسته است که به بازار بزرگ‌ترین کشور‌های خودروساز جهان مثل آلمان و آمریکا ورود کند و سهمی از بازار این دو کشور را به خود اختصاص دهد. حال در چنین شرایطی با توجه به تحولات عظیم صنعت خودروسازی مثل برقی شدن و خودران شدن خودروها و پیشرو بودن چین در این تحولات باید انتظار حضور سنگین چین در بازار خودروی تمام کشور‌های جهان و به‌ویژه خاورمیانه را داشت.

آینده احتمالی بازار خودروی دو کشور

برای پیش‌بینی آینده بازار و صنعت خودروی دو کشور در ابتدا باید شرایط سیاسی و اجتماعی آن دو را بررسی کرد، ایران به دلیل تحریم‌ها و ورود به فهرست سیاه FATF توانایی سوئیفت بین بانکی و مالی سهل و آسان را از دست داده است، در سوی دیگر نوسانات ارز و کمبود مواد اولیه کار را برای تولیدکنندگان بخش خصوصی بسیار دشوار کرده است، برخی از کارشناسان خودروی ایرانی معتقدند، تا زمانی که روابط بین‌المللی ایران برقرار نشود و از طرف دیگر اقتصاد آزاد در ایران جریان پیدا نکند، تنها هر روز وضعیت این صنعت بغرنج‌تر و دشوارتر می‌شود.

در عربستان، اما وضعیت متفاوت است، چراکه عربستان اهیمت توسعه را به خوبی درک کرده است و به دنبال ساخت و توسعه زیرساخت‌های خود در تمام حوزه‌‌ها است. تحریم نبودن و رابطه خوب این کشور با جهان غرب باعث شده تا این کشور امنیت اقتصادی برای سرمایه‌گذاران خارجی را به ارمغان بیاورد.

با توجه به اهمیتی که عربستان برای استارت‌آپ‌ها و دنیای آینده قائل است، می‌توان انتظار داشت که عربستان در آینده نه چندان دور از تولیدکنندگان وصادرکنندگان خودروهای برقی در منطقه باشد.