شامخ وسایل نقلیه و قطعات وابسته‌ در آبان‌ماه نشان از آن دارد که روند رکودی صنعت خودرو برای پنجمین ماه متوالی ادامه داشته است، با این وجود اعداد و ارقام شامخ خودرو در آبان‌ماه حاکی از آن است که سرعت حرکت صنعت خودروی کشور به سمت رکود در این ماه با کاهش همراه بوده است.

براساس داده‌های به‌‌دست‌‌آمده از بنگاه‌های بخش خودرو، شاخص مدیران تولیدکننده وسایل نقلیه و قطعات وابسته در آبان‌ماه به 47.1واحد رسیده که گرچه نسبت به شامخ مهرماه با رشد 5.9واحدی همراه بوده اما همچنان نشان از بدتر شدن وضعیت این صنعت از دیدگاه مدیران خودروسازی‌ها و صنایع وابسته دارد. روند رکودی صنعت خودرو که از خردادماه امسال شروع شده بود، در مهر رکورد رکودی جدیدی زد. حالا شامخ آبان‌ماه نشان می‌دهد گرچه کمی بهبود در این روند مشاهده می‌شود اما این بهبود تنها در کاهش آهنگ حرکت این صنعت به سمت رکود بوده‌است.

گرچه شامخ گروه خودرو در آبان‌ماه حکایت از تعمیق رکود در این صنعت دارد اما به هر روی فاکتور «انتظارات تولید آینده» که به‌نوعی نشان از امید مدیران خودروساز به آینده دارد، با بهبود همراه بوده است. به عبارت دیگر فعالان صنعت خودرو و صنایع وابسته گرچه خود را در وضعیت خوبی نمی‌بینند اما امیدوار هستند که در آینده این وضعیت بهبود پیدا کند. در کنار فاکتور «انتظارات تولید آینده»، 11فاکتور دیگر از 13شاخص مورد بررسی شامخ نیز با رشد همراه بوده و تنها «قیمت خرید مواد اولیه» بوده که در آبان نسبت به مهر افت داشته است. با این وجود نمی‌توان رشد محقق‌شده را این‌طور تعبیر کرد که اتفاقات مثبتی برای این صنعت در آبان‌ماه رخ داده است، بلکه مهم‌ترین عامل در این موضوع افت بسیار قابل‌توجهی است که این شاخص‌ها در مهرماه داشتند و به کف یک‌ساله خود رسیده بودند. اگر مهرماه را از بررسی‌های خود حذف کنیم، ارقام ثبت‌شده برای شامخ آبان‌ماه نیز یکی از کمترین ارقام ثبت‌شده از ابتدای سال خواهد بود.

در واقع آبان‌ماه پنجمین ماه متوالی است که شامخ نشانگر رکود است. پرسش اساسی این است که چرا پنج ماه متوالی خودروسازی و صنایع وابسته به آن درگیر رکود شدند؟ علت اصلی این موضوع را می‌توان به کمبود نقدینگی در خودروسازی نسبت داد که به علت قیمت‌‌گذاری دستوری روز‌به‌روز بحرانی‌تر می‌شود. علاوه بر این، کمبود منابع ارزی در این صنایع تبدیل به مانعی قابل‌توجه بر سر راه تولید شده که البته بیشتر صنعت قطعه کشور را متاثر کرده است. البته باید توجه کرد که امید به آینده فعالان صنعت خودرو در آبان‌ماه با رشد همراه بوده و تحت عنوان فاکتور «انتظارات تولید آینده» از 48.2واحد به 55.4واحد رسیده است که می‌توان آن را به رشد قیمت غیر‌رسمی محصولات خودروسازان که تحت عنوان خودروهای جدید و آپشنال اتفاق افتاده، نسبت داد. شاخص «قیمت محصولات تولید‌شده» در شامخ آبان نیز با رشد 3.6واحدی ضمن عبور از مرز 50 از 48.2واحد به 51.8واحد رسیده است.

 همچنین طبق اظهار قطعه‌سازان، تولیدکنندگان خودرو ثبت سفارش‌های قابل‌توجهی از چین برای خرید قطعه‌ داشته‌اند که این موضوع نیز می‌تواند در امید خودروسازان به تولید در آینده کمک کند. البته کمبود ارز برای خودروسازان نیز وجود دارد اما احتمالا واردات قطعه از طریق تهاتری و به ازای فروش نفت خواهد بود. اتاق بازرگانی ایران، به ‌عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌‌‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌‌‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌یافته است. درحال‌حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰ کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسش‌نامه‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌‌‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»

فراز و فرود شامخ

بیشتر فاکتورهای مورد‌ بررسی در شامخ آبان‌ماه به‌رغم رشد نسبت به مهرماه، نشان از عمیق‌تر شدن رکود در صنعت خودرو داشته‌اند؛ چراکه همچنان بیشتر این شاخص‌ها زیر مرز 50 قرار دارند. درواقع رقم زیر مرز ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌‌‌شده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه‌‌‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، عدد محاسبه‌‌‌شده چنانچه بالای ۵۰ باشد، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.

«میزان تولید محصولات» یکی از این موارد است. این فاکتور که در مهرماه روی رقم 41.2واحد ایستاده بود، در آبان به 47.1واحد رسید تا ضمن رشد 5.9واحدی نشان دهد که تولید خودروسازان همچنان رو به کاهش بوده، اما از سرعت افت آن کاسته شده است. البته آمار وزارت صمت نشان می‌دهد افت تولید خودرو در آبان نسبت به مهر چندان قابل‌توجه نبوده و خودروسازان در هر دو ماه ابتدایی پاییز امسال، حدود 119هزار دستگاه خودرو تولید کرده‌اند. بنابراین ممکن است افت تولید محقق‌شده در صنعت قطعه باشد که با توجه به مشکلات تامین ارز، چندان دور از انتظار هم نیست. فاکتور «موجودی مواد اولیه» نیز این موضوع را تایید می‌کند.

این شاخص به‌رغم افزایش 3.6واحدی از 37.5 تا 41.1واحد، همچنان زیر مرز 50 است که نشان می‌دهد انبار خودروسازان از مواد اولیه و قطعات خالی‌تر شده است. البته همان‌طور که اشاره شد گفته‌می‌شودخودروسازان برای تامین قطعه به چینی‌ها هم رو آورده‌اند، که گرچه هنوز خود را در آمار موجودی مواد اولیه نشان نداده اما در فاکتور «قیمت خرید مواد اولیه» کاملا مشهود بوده که از سرعت رشد آن کاسته شده است. این شاخص که در مهرماه رقم 69.6واحد را ثبت کرده بود، در آبان‌ماه به 62.5واحد رسیده تا تنها فاکتور کاهشی در شامخ آبان‌ماه باشد.

«میزان فروش محصولات» نیز در شامخ دومین ماه از پاییز وضعیت مشابهی با میزان تولید داشته و از مهر تا آبان از 39.3واحد به 41.1واحد رسیده تا 1.8واحد رشد را ثبت کند اما همچنان زیر مرز 50 بوده و کاهش فروش خودروسازان را نشان دهد. «میزان سفارش‌های جدید» صنعت خودرو و صنایع وابسته نیز با فاکتور اخیر مورد بررسی هماهنگ است، به طوری که این شاخص در مهرماه رقم 37.5واحد را ثبت کرده بود اما در آبان این رقم به 46.4واحد رسیده است. البته ثبت سفارش خودرو تنها از طریق سامانه یکپارچه انجام می‌شود و آخرین مرحله آن اردیبهشت‌ماه بود و بازگشایی آن هم هنوز در آبان انجام نشده بود. بنابراین خودروسازان از اردیبهشت‌ماه تا آبان‌ماه سفارش جدیدی نگرفته‌اند که بخواهد دستخوش افزایش یا کاهش شود. این‌طور به نظر می‌رسد که افت رخ‌داده در مورد سفارش خرید قطعه باشد، که باز هم این موضوع با ادعای قطعه‌سازان در مورد گرایش تولیدکنندگان خودرو به خرید از چینی‌ها هماهنگ است.

 با این وجود خودروسازان هر میزان سفارش یا فروش که داشته‌اند با سرعت بیشتری تحویل داده‌اند، به‌طوری‌که فاکتور «سرعت انجام و تحویل سفارش» با 3.6واحد رشد نسبت به مهرماه، در شامخ آبان روی رقم 53.6واحد ایستاده‌ است. البته باید توجه کرد که این به معنای کاهش دپوی خودروسازان نیست؛ بالعکس خودروسازان در این مدت دپوی محصولات خودشان را هم زیاد کرده‌اند، به طوری که شاخص «موجودی محصول در انبار» هم با رشد 8.9واحدی به 58.9واحد رسیده است.

نکته قابل‌توجه دیگر اینکه به‌رغم وضعیت رکودی در صنعت خودرو، میزان استخدام در خودروسازی‌ها همچنان رو به رشد است. «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» فاکتوری است که با عبور از مرز 50 از 46.4واحد به 51.8واحد رسیده تا نشان دهد خودروسازان استخدام بیشتری داشته‌اند. البته این موضوع با توجه به وضعیت نه‌چندان مثبت این صنعت سوال‌برانگیز به نظر می‌رسد.

«میزان صادرات» شاخص دیگری است که در شامخ دومین ماه از پاییز امسال با رشد همراه بوده و از 42.9واحد به 44.6واحد رسیده است که همچنان نشان از وضعیت نامطلوب دارد. میزان «مصرف حامل‌‌‌های انرژی» آخرین شاخصی است که در شامخ آبان‌ماه خودروساز‌‌‌ها مورد بررسی قرار می‌‌‌دهیم. این شاخص در این ماه از 48.2واحد به 51.8واحد رسیده است.