لاستیک، یک قطعه مصرفی خودرو است؛ آن هایی که خودروی شخصی دارند، حتماً هر چند سال یک بار نیاز به تعویض آن پیدا می کنند. آن موقع، ما عمدتاً این که چه لاستیکی مناسب خودروی ماست، را از فروشندگان جویا می شویم. با این حال ممکن است فروشنده بر حسب طرح های فروش لاستیک سازان، محصولی را پیشنهاد دهد که صرفاً نفع بیشتری در فروش آن دارد و یا این که لاستیکی با ویژگی های بیش از نیاز ما را در معرض انتخاب ما قرار دهد. از همه بدتر هم ممکن است که لاستیکی به ما بفروشد که تاریخ مصرف آن رو به اتمام بوده یا گذشته باشد!

با همه این ها اگر چه تفاوت های لاستیک بهتر و بدتر، عمدتاً در قیمت آن خود را نشان می دهد، اما باز اطلاع از این که چه لاستیکی برای خودروی خود، لازم داریم، ضروری است. لاستیک های خودرو علاوه بر تنوع در برند، از نظر ویژگی هایی نظیر اندازه، مقاومت در برابر سایش، مقاومت در برابر فشار و ... متفاوت هستند. مولفه هایی که همه آن ها روی لاستیک ها درج شده و اگر کمی اطلاعات داشته باشیم، به راحتی می توانیم بهترین لاستیک مورد نیازمان را تشخیص دهیم.

چه زمانی نیاز به تعویض لاستیک داریم؟

قبل از این که وارد بحث اصلی شویم لازم است چند نکته را درباره این که چه زمانی نیاز به تعویض لاستیک داریم یادآوری کنیم. اگر لاستیک خودروی شما از نظر ظاهر مشکلاتی از قبیل قاچ خوردگی، پارگی، تورم در بعضی قسمت ها و ... را ندارد، به سه نکته درباره عمر لاستیک باید توجه کنید. اول آج لاستیک، دوم تاریخ مصرف و سوم کارکرد خودرو.

* آج لاستیک: طبق استانداردها، زمانی که آج لاستیک به 1.6 میلی متر برسد، باید حتماً لاستیک خودرو را تعویض کرد. اما چطور می شود این را تشخیص داد؟ سه راه دارد:

۱- اول این که آج لاستیک را اندازه بگیرید. برای این کار نیز سه راه وجود دارد: اول این که از ابزار مخصوص اندازه گیری عمق آج استفاده کنید (که احتمالاً هزینه بر است).

۲- راه دوم که بی هزینه است این است که از یک سکه باریک که قطر آن را می دانید مثلاً 100 تومانی کمک بگیرید. قطر سکه 100 تومانی 23 میلی متر است. با این حساب، 1.6 میلی متر تقریباً به اندازه نقطه ای از محیط دایره سکه در زیر سال تولید، تا تقریباً زیر عبارت «ریال» است. اگر سکه را از قسمت سال تولید داخل شیار آج لاستیک گذاشتید و عبارت ریال، کاملاً معلوم بود، نشان دهنده این است که باید به فکر یک لاستیک جدید باشید و اگر عدد سال تولید سکه مشخص بود، به معنی وضعیت اضطراری است و رانندگی با این لاستیک خطرناک است.

۳- اما راه سوم و در عین حال بی هزینه، این است که به شاخص ساییدگی آج لاستیک توجه کنید. بر این اساس، علامت مثلثی شکلی روی شانه لاستیک وجود دارد که نشان دهنده محل یک برآمدگی در عرض لاستیک است. این برآمدگی، شاخص ساییدگی آج لاستیک نام دارد و به ویژه وقتی که تایر تمیز است، قابل تشخیص است. در صورتی که سایش آج های لاستیک، به قدری باشد که ارتفاع آن ها با این شاخص یکسان باشد، این بدان معنی است که نیاز به تعویض لاستیک خودرو دارید.

* تاریخ مصرف: دومین نشانگری که با توجه به آن حتماً باید لاستیک خودرو را عوض کنید، توجه به تاریخ مصرف آن است که در ادامه نحوه تشخیص آن تشریح خواهد شد. بر این اساس، عمر لاستیک ها بین 5 تا 7 سال (بسته به برند و کیفیت آن) خواهد بود.

* کارکرد خودرو: اما سومین نشانگر نیز مربوط به کارکرد خودرو است. در شرایط معمولی، حداکثر کارکرد یک لاستیک در حدود 80 هزار کیلومتر است.

کارشناسان می گویند حتی در صورتی که آج لاستیک باقی مانده باشد اما تاریخ مصرف آن گذشته یا کارکرد آن بیش از مقدار یادشده باشد، باز باید لاستیک خودرو را عوض کرد. در غیر این صورت امکان ترکیدگی لاستیک در سرعت های بالا یا هنگام ترمزهای ناگهانی و ... وجود دارد که بسیار خطرناک است.

انتخاب لاستیک مناسب برای خودرو

اولین اقدام بعد از این که مطمئن شدید نیاز به خرید لاستیک خودرو دارید، مراجعه به کاتالوگ خودروی خود است. در کاتالوگ هر خودرو، مشخصات لاستیک استاندارد برای خودرو تشریح شده است. ویژگی های کیفی لاستیکی که انتخاب می کنید، از موارد یادشده در کاتالوگ نباید پایین تر باشد. اما این که این ویژگی ها کدامند، باید به تشریح و رمزگشایی از برخی اعداد و عبارات درج شده روی لاستیک بپردازیم.

* عبارت نشانگر اندازه لاستیک، نوع و اندازه رینگ:

روی همه لاستیک ها، عبارتی شامل رقم و ممیز به صورت فوق را می بینیم. همان طور که در تصویر نیز مشخص است، اولین عدد در این عبارت از سمت چپ، یک عدد سه رقمی است که نشان دهنده پهنای لاستیک به میلی متر است. منظور از پهنای لاستیک، آن قسمتی است که آج های لاستیک روی آن قرار دارد. در تصویر فوق، پهنای لاستیک، 215 میلی متر است. بعد از این عدد سه رقمی یک ممیز و بعد از آن یک عدد دو رقمی وجود دارد. این عدد بیانگر اندازه فاق لاستیک نسبت به پهنای آن است. منظور از فاق لاستیک، حد فاصل محیط دایره رینگ تا محیط دایره لاستیک خودرو است. بر این اساس، مثلاً عدد 60 درج شده در تصویر بیانگر این است که فاق لاستیک به اندازه 60 درصد پهنای آن (یعنی در حدود 129 میلی متر است)

بعد از رقم مربوط به اندازه فاق، حرف R را می بینیم. این حرف به معنای رادیال بودن تایر است. امروزه تقریباً اکثر تایرهای موجود در بازار رادیال هستند. رادیال بودن تایر مربوط به فناوری ساخت آن است که درآن از رشته سیم های فولادی استفاده شده است.

اما بعد از حرف R، یک عدد دو رقمی (16) هم درج شده است که نشانگر ابعاد رینگ خودرو (بر حسب اینچ) است. (هر اینچ هم همان طور که می دانیم، حدود 2.5 سانتی متر است) باید توجه داشت که متناسب با ابعاد رینگ هر یک از خودروها، لاستیک با پهنا و اندازه فاق متفاوت وجود دارد. لاستیک های پهن، اگر چه زیباتر به نظر می رسند اما مزایا و معایبی هم دارند. مزیت آن ها، افزایش چسبندگی لاستیک به جاده در شرایط جاده خشک و کاهش مسافت ترمز گیری است اما عیب آن ها، کاهش بیش از حد اصطکاک لاستیک با جاده در شرایط جاده خیس، افزایش فشار به پیشرانه خودرو و در نتیجه افزایش مصرف سوخت و کاهش شتاب خودرو و از همه مهم تر هزینه های آن است.

از سوی دیگر لاستیک های با فاق کوتاه، اگر چه کنترل و فرمان پذیری خودرو را بهبود می دهند و اگر به صورت علمی، مهندسی شده و استاندارد روی خودرو نصب شده باشند، بهبود عملکرد آن را سبب می شوند، با این حال، عدم کاربرد استاندارد آن ها روی خودرو، منجر به کوبش بیشتر، استهلاک بیشتر سیستم تعلیق خودرو و شاسی خواهد شد. ضمن این که با توجه به وضعیت راه های داخلی، در هر صورت، استفاده از این لاستیک ها هزینه تراشی برای صاحب خودرو را در پی خواهد داشت. هم چنین کارشناسان تاکید می کنند که در صورت به کاربردن این لاستیک ها (با اندازه رینگ متفاوت)، حتماً نیاز به تنظیم ECU یا همان کامپیوتر خودرو وجود دارد.

* تاریخ تولید: همان گونه که اشاره شد، تاریخ تولید لاستیک، یکی از مواردی است که برای تعویض تاریخ لاستیک باید در نظر داشت اما چطور این تاریخ را متوجه شویم؟ باید گفت که اولاً تمام تایرها دارای تاریخ تولید هستند و روی همه آن ها (اعم از ایرانی یا خارجی)، این تاریخ به میلادی درج شده است.اما بعد، تاریخ تولید لاستیک، شامل چهار رقم است که دو رقم اول از سمت راست بیانگر سال و دو رقم دوم از سمت راست بیانگر هفته تولید لاستیک است و معمولاً در یک کادر بسته بر روی یک سمت از دیواره لاستیک حک می شود. اما بعضی از تایرسازان هم کد DOT را (که مربوط به کد سری تولید می شود) قبل از تاریخ تولید حک می کنند که بعضاً دارای عدد است و باعث اشتباه خواندن تاریخ تولید می شود. به همین دلیل خواندن تاریخ از سمت راست بهترین گزینه برای صحیح خواندن است.

در این جا یک نمونه از نحوه درج تاریخ تولید را مشاهده می کنیم.

تاریخ تولید: سال 2017 هفته نهم * شاخص های حداکثر بار، سرعت و فشار: روی لاستیک ها و عمدتاً با فاصله کمی بعد از عبارت مربوط به اندازه لاستیک، یک عدد (عمدتاً دو رقمی) به همراه یک حرف انگلیسی نمایش داده می شود. این عدد، با رابطه ای نشانگر حداکثر باری است که یک لاستیک می تواند تحمل کند. به عنوان مثال، عدد 84 بیانگر تحمل لاستیک به میزان 500 کیلوگرم، 90 بیانگر 600 و عدد 96 بیانگر تحمل 700 کیلوگرم بار توسط لاستیک است.

اما حرف انگلیسی درج شده در کنار شاخص حداکثر بار، بیانگر حداکثر سرعتی است که لاستیک توان رفتن با آن را دارد. بر این اساس، حرف P بیانگر حداکثر 150 کیلومتر بر ساعت، Q 160 ،R 170 ،S 180 ،T 190 ،U 200 ،H 210 و حرف V نشانگر ظرفیت سرعت تایر برای حداکثر سرعت 240 کیلومتر بر ساعت است.

از طرف دیگر، میزان باد بهینه تایر هر خودرو توسط سازنده تایر پس از عبارت Max Inflation Pressure بر روی دیواره تایر درج می شود. حداکثر نقش باد در عملکرد تایر بسیار حساس و تعیین‌کننده است. در صورتی که باد تایر از حد مجاز کمتر باشد سرعت استهلاک تایر به شدت افزایش خواهد یافت، اما افزایش باد بیش از حد مجاز نیز منجر به مشکلات متعددی شده و بر عمر و ایمنی تایر تاثیرات نامطلوبی خواهد داشت. کارشناسان معتقدند 50 درصد نگهداری از لاستیک خودرو به تنظیم باد آن مربوط می شود که در شرایط معمولی هر دو، سه هفته یک بار و به ویژه پیش از مسافرت، تنظیم و کنترل باد لاستیک توصیه می شود.

*شاخص های سایش، چسبندگی تایر به زمین و مقاومت حرارتی تایر: اما روی لاستیک ها عمدتاً سه شاخص دیگر نیز درج می شود. بدین صورت که با درج عبارت Treadwear، کیفیت مقاومت آن در برابر سایش بیان می شود. استاندارد این شاخص 100 است و درج ارقام بالاتر مقابل این عبارت، کیفیت بالاتر لاستیک را نشان می دهد. از طرف دیگر، میزان چسبندگی تایر به زمین (یا همان چنگ زنی به زمین) که نقش مهمی در پایداری خودرو در شرایط مختلف دارد، نیز در مقابل عبارت Traction قابل مشاهده است. بر این اساس، میزان این شاخص با AA، A، B و یا C نشان داده می شود که AA دارای بالاترین درجه و C نشانگر پایین درجه است.

اما در مناطق گرمسیر، میزان تحمل تایر در مقابل دمای جاده اهمیت می یابد. به ویژه این که حرکت خود تایر روی جاده منجر به گرم شدن آن می شود. بر این اساس، این شاخص با سه درجه A، B و یا C نشان داده می شود که A بالاترین و C پایین ترین درجه مقاومت لاستیک در برابر حرارت است. کارشناسان می گویند در صورت استفاده از لاستیک با تحمل گرمای پایین، امکان از هم پاشیدن یا باز شدن لاستیک خودرو به ویژه در سرعت های بالا و در مسیرهای گرمسیری، بالا می رود.

مظنه لاستیک ها در بازار

به طور کلی هم اینک لاستیک های خودرو در بازار علاوه بر برند، بر حسب کشور سازنده نیز اشتهار به کیفیت متفاوتی دارند. موضوعی که خود را در قیمت لاستیک ها هم نشان می دهد. به گفته دهستانی فعال بازار لاستیک، در این زمینه معمولاً اروپایی ها در صدر قیمت ها و کیفیت هستند. بعد از آن ها لاستیک های ژاپنی، کره ای، چینی و سپس ایرانی قرار دارند. البته برای خودروهای معمولی، لاستیک های ایرانی بعضاً کیفیت مطلوب وقابل قبولی هم دارند.

در بین برندهای ایرانی می توان از بارز و یزدتایر، در بین برندهای چینی می توان از GT، جینیو، سایلون، در بین برندهای ژاپنی می توان از برندهای دانلوپ و یوکوهاما و در برندهای اروپایی می توان از میشلن نام برد.

جدول زیر، محدوده قیمتی لاستیک با ابعاد استاندارد را برای خودروهای پرکاربرد نشان می دهد: