عزم جدید خودروسازان برای افزایش قیمت خودروهای تولید داخل و توجه به بازار خودرو در سایر کشورها نشان می دهد که مصرف کننده ایرانی با چه وضعیت نامناسبی دست به گریبان است.

خودروسازان داخلی و شورای رقابت برای افزایش احتمالا 20 درصدی قیمت محصولات داخلی دست به کار شده و در حال زمینه سازی برای ایجاد جهشی مجدد هستند. اگرچه نیاز به زمینه سازی هم نیست و انحصار بی سابقه ای که در خودروسازی ایران حاکم شده و آزادی بی حد و حصری که دو شرکت بزرگ خودرویی دارند باعث شده است هرگونه که بخواهند با مصرف کننده رفتار کنند.

بعد از 54 سال انحصار بی سابقه و چتر حمایتی تمام عیار برای خودروسازان دخلی نتیجه ای به دست آمده است که بهترین شیوه توصیف آن نگریستن همراه با سکوت به پژو 405 و پراید است. خودروهایی که در هیچ جای جهان یافت نمی شوند، اما ایران خودرو و سایپا هر روز برای فروش آنها شرایطی بدتر از دیروز اعلام می کنند.

از نظر خودروسازان داخلی پدیده هایی مانند خودروی قسطی بدون بهره و یا کاملا قسطی پدیده هایی ناشناخته هستند. از نظر خودروسازان داخلی واحدهایی به اسم تحقیق و توسعه زائد بوده و در صنعت خودرو نیازی به نوآوری وجود ندارد و می توان یک خودرو را برای سالهای متمادی با همان شکل و شمایل تولید کرد. ایران تنها کشور دنیا است که در آن پژو 405 مدل تولیدی سال 1987 را می توان بعد از چهار دهه با کیفیتی بدتر از زمان تولید اولیه به مردمبا قیمتی به بیش از گذشته فروخت.

ایران خودرو و سایپا با جایگزین کردن خودروهای روز دنیا به جای مونتاژ پراید، 405، 206، سمند و سایر خودروهایی که عمده قطعات آنها وارداتی است و شاهد اینکه بعد از هر افزایش نرخ ارز به فکر افزایش قیمت می افتند و وارداتی بودن این تولیدات ملی لو می رود، با استانداردهای روز، می توانند کالاهای بهتر و با کیفیت تری به مردم عرضه کنند.

برای فهم بهتر موضوع بد نیست ببینیم هزینه تولید خودرو از چه اجزائی تشکیل شده است و با پولی که مردم ایران برای خودرو پرداخت می کنند چه گزینه هایی در بازارهای جهانی وجود دارد و اگر خودروسازان داخلی به جای مونتاژ پراید خودروهای روز دنیا را مونتاژ کنند مردم با چه قیمتی به محصولات با کیفیت روز دسترسی پیدا می کنند.

برآوردهای کارشناسی نشان می دهد که به طور میانگین و با ترکیب برآوردهای مختلف، هزینه ساخت خودرو از اجزا زیر ترکیب شده است:

هزینه نیروی کار در صنعت خودرو 10 تا 15 درصد از هزینه کل را شامل می شود.
20 تا 30 درصد از هزینه ساخت خودرو صرف مواد اولیه می شود.
50 تا 60 درصد از هزینه ساخت خودرو به هزینه های سربار اختصاص دارد.
10 تا 20 درصد از هزینه کل صرف هزینه توسعه می شود.
میانگین سود در صنعت خودروسازی 5 درصد است.

سود 5 درصدی در اقتصادهای توسعه یافته عدد قابل توجهی است. زیرا در عمده صنایع سود کمتری حتی کمتر از 1 درصد به دست می آید و البته رقابت در صنعت خودروسازی بسیار سنگین و نفسگیر است و کشورهایی مانند انگلیس از این صنعت کنار کشیده و در تولید خودرو حضور ندارند. به طور کلی و در مقیاس جهانی تنها دو کشور آلمان و ژاپن خودروساز هستند و چند کشور محدود مانند آمریکا با حمایت سنگین در بازار داخل، ایتالیا با تمرکز بر خودروهای گران قیمت و لوکس و یا شرکت ولوو سوئد با تمرکز بر ایمنی و تیراژ پایین حدود 500 هزار دستگاه در سال در حاشیه بازار خودرویی جهان قرار گرفته اند.

مرور قیمت ها در بازار جهانی نشان می دهد که ایران خودرو و سایپا یک بازار یکسویه شدید به زیان مصرف کننده بینوای داخلی ایجاد کرده اند. در حالیکه تولیدات آنها هیچ یک در حد خودروهای روز کمپانی های معتبر مانند تویوتا، مزدا، فیات، میتسوبیشی و غیره نیست و عمدتا به تولید محصولات چند دهه قبل برندهای نامعتبر فرانسوی مشغولند، قیمت های زیادی را به مصرف کننده تحمیل می کنند که با خدمات بد پس از فروش، عدم گزینه های عادی مثل خرید اقساطی بدون بهره و عدم تحویل به موقع همراه است. مقایسه چند مدل متوسط بازار و نه ارزانترین ها، که کیفیت پژو 405 و پراید با آنها قابل مقایسه نیست نشان می دهد که چه اجحافی به مصرف کننده داخلی می رود. قیمت ها مربوط به مدل های 2018 که با دلار 6000 تومانی محاسبه شده است و نه دلار 4200 تومانی، می باشد.

تویوتا یاریس 15.950 هزار دلار - 95 میلیون تومان.
نیسان ورسا 11.990 هزار دلار - 71 میلیون تومان
شورولت اسپارک 13.00 دلار دلار - 78 میلیون تومان
فورد فیستا 14.00 هزار دلار - 84 میلیون تومان
هیوندای اکسنت 15.00 هزار دلار - 90 میلیون تومان
میتسوبیشی میراژ 14.39 هزار دلار - 86 میلیون تومان
فیات 500، 14.99 هزار دلار - 90 میلیون تومان
پژو 207 فول 9.30 هزار دلار - 56 میلیون تومان

اگر فرض کنیم که خودروسازان داخلی در یک اقدام منطقی تصمیم بگیرند به جای کار مشترک با خودروسازان فرانسوی با برندهای معتبری مانند تویوتا، نیسان و میتسوبیشی به صورت مونتاژ(عین وضعیت کنونی که به اسم تولید، مونتاژ می شود) کار کرده و برخی قطعات را هم در داخل تولید کنند در آنصورت از میانگین 12.5 درصد هزینه کارگر به دلیل کارگر ارزان در ایران 75 درصد صرفه جویی می شود. اگر نیمی از قطعات را با استاندارد مدنظر شرکت مادر تولید کنند، به دلیل آنکه قیمت مواد اولیه در ایران 30 درصد کشورهای صنعتی است از 25 درصد میانگین قیمت مواد اولیه بیش از 15 درصد صرفه جویی می کنند. در مورد هزینه های سربار هم به دلیل انرژی ارزان در ایران صرفه جویی قابل توجهی اتفاق می افتاد که نیاز به محاسبات دقیق دارد، اما در کمتر بودن آن شکی نیست. یعنی اگر همین مدلهای با کیفیت روز در داخل کشور مونتاژ شوند می توان با قیمت هایی تا 25 درصد ارزانتر هم آنها را تولید کرد.

ضمن اینکه در ایران عملا چیزی به اسم خرید اقساطی وجود ندارد. در حالیکه در سایر کشورها اگر مشتری بخواهد قسطی ماشین خریداری کند که غالبا با همین شیوه خرید می شود و به ندرت کسی با پول نقد خرید می کند، می تواند از روزی 2.6 دلار تا 35 دلار برای خرید خودرو روز بدون پیش پرداخت هزینه نماید. که با یک حساب سرانگشتی ماهی 78 تا 1050 دلار می شود یعنی از 468 هزار تومان تا 6 میلیون و 300 هزار تومان که البته شامل خودروهای لوکس با تعریف جهانی مانند بوگاتی، لامبورگینی و امثالهم نمی شود که صدها هزار دلار قیمت دارند. اگرچه با وضعیتی که خودروسازان داخلی ایجاد کرده اند یک خودرو ارزان مانند تویوتا کورولا و یا خودرویی ارزان و ضعیف مانند فیات 500 از نظر مردم ایران خودروی لوکس محسوب می شوند. اقساط در بازه های زمانی 36 ماه، 48 ماه و 60 ماه به خریداران عرضه می شود که باعث شده است خرید خودرو دغدغه مصرف کننده نباشد و هر شخصی با درآمد معمولی به راحتی بتواند گزینه های خوبی برای استفاده داشته باشد.

خودروسازان، شورای رقابت، لطفا بس کنید!

عزم دولت و خودروسازان برای افزایش مجدد قیمت ها جدی است. رضا شیوا رئیس شورای رقابت با اعلام اینکه در مجوز افزایش قیمت ها شاخص کیفیت عامل مهمی محسوب می شود، افزود: هنوز بانک مرکزی نرخ تورم سال 96 را ارسال نکرده تا براساس آن جلسات نهایی شدن قیمت خودرو در سال 97 انجام شود. شاخص کیفیت عامل مهمی محسوب می شود دقیقا یعنی چه!؟

رئیس شورای رقابت اول باید پاسخ دهد که قیمت های کنونی با چه مکانیسمی انتخاب شده است که باید هر ساله به آنها به میزان نرخ تورم اضافه شود. وقتی که صنعت خودرو در ایران در انحصار متولد شده و در انحصار پیر شده است، قیمت های قبلی خودرو هم انحصاری تعریف شده و با اضافه شدن به میزان نرخ تورم رقابت ایجاد نمی شود.

این سخنان رضا شیوا و معرکه جدید خودروسازان مثل همیشه به افزایش قیمت خودروهای داخلی می انجامد و رفاه مصرف کننده مانند گذشته کاهش می یابد. راهکار افزایش رفاه مصرف کننده در موضوع خودرو ایجاد نهادهای نمایشی مثل شورای رقابت با مسئولان ناآشنا به موضوع نیست، بلکه راهکار در کاهش دیوار تعرفه ها به اندازه سایر کالاها و استفاده از مدیران سالم و توانمند همراه با راهبرد روشن و کارشناسی شده نهفته است تا خودروسازان داخلی خود را در یک بازار قابتی ثابت کنند.