به بهانه سالروز توقف تولید پیکان ، رفیق 40 ساله صنعت خودرو(1)

مطمئنا ، همه ی ایرانیان پیکان ، اولین خودرو تولید انبوه ایران را میشناسند و با آن خاطره دارند .این خودرو برای صنعت خودرو ایران از اهیمت بسیار بالایی برخوردار است و نمیشود ایران را بدون پیکان تصور کرد،خودرو یی که باشعار هر ایرانی یک پیکان متولد شد و تقریبا این شعار به حقیقت پیوست.خودرویی خاطره انگیز،که حدود 40 سال در ایران تولید و عرضه شد.

ایران ناسیونال یا ایران خودرو ،که کارخانه ی تولید کننده ی پیکان بود، در تاریخ 12 مهر ماه سال 1341 با سرمایه ای حدود 10 میلیون تومان و با هدف مونتاژ و تولید انواع خودرو توسط موسسین خصوصی در خیابان اکباتان تهران تاسیس شد.

ایران ناسیونال پیشین (ایران خودرو) در 28 اسفند ماه سال 1342 با تولید اتوبوس ،شروع به کار کرد.اما پس از مدتی تولید محدود اتوبوس ،خواسته ی موسسینی که در آن زمان مدیریت کارخانه ی خودرو سازی ایران ناسیونال را برعهده داشتند ؛ برآورده نمیکرد ، لذا ؛ تصمیم بر این شد که برای تولید خودرو یی برای قشر متوسط و ارتباط با تولید کنندگان بین الملی خودرو، با چندین کارخانه خودرو سازی در سراسر جهان مکاتباتی را انجام دهند تا بتوانند در داخل ایران و داخل کارخانه ی ایران خودرو به تولید مستقل خودرو بپردازند.

فورد،پژو،فولکس واگن و تالبوت از گزینه هایی بودند که با آنها مکاتبه کردند ، اما اینکه در آن زمان انگلستان ، صنعت خودرو سازی خود را مظهر اراده ملی خود میدانست و نیز شرایط صنعت خودرو سازی ایران،سبب شد تا شرکت خودرو سازی تالبوت بتواند جای شرکت های آلمانی و فرانسوی را در ایران بگیرد....

پیکان در انگلستان تحت عنوان هیلمن هانتر یا آرو تولید میشد که با خودروی هیلمن متفاوت است و بعد از ادغام کارخانه های انگلیسی با هم، توسط خودروساز هایی که مالک هیلمن شدند مثل روتس،کرایسر اروپاو تالبوت تولید شد که بر تولید پیکان در ایران تاثیر گذار بود....

در سال 1345 ،قرار دادی بین شرکت ایران خودرو و تالبوت انگستان،در رابطه با ساخت و مونتاژ خودرو پیکان که نام انگلیسی آن هیلمن هانتر بود،منعقد شد و به طور رسمی با وارد شدن قطعات از کارخانه خودرو سازی تالبوت انگلستان که در آن زمان زیر مجموعه ی خودرو سازی کرایسلر اروپا بود ،تولید پیکان با ظرفیت 60000 هزار دستگاه آغاز شد و به تدریج این مقدار به 120 هزار دستگاه در سال رسید....

چهره این خودرو که طراحی آن در سال 1965 میلادی به پایان رسید ،آکنده از فرم های هندسی قرینه ای است که چهره یک خودرو ی کلاسیک را تداعی میکند که توسط هیلمن انگلستان طراحی و توسعه یافت،ولی نسل جدید خودرو پیکان که چراغ های جلوی آن بزرگتر از نسل قبلی بود ، توسط خودروساز انگلیسی ، تالبوت طراحی و توسعه داده شد که بعد ها توسط پژو سیتروئن خریداری و ادغام شد.

پیکان در 6 مدل در ایران تولید میشد که پیکان استیشن،دولوکس و جوانان برخی از این مدل ها بودند که بعد ها مدل وانت ؛تاکسی و اتوماتیک آن نیز به خط تولید اضافه شد.

روند مونتاژ پیکان در ایران خودرو به همین ترتیب ادامه یافت تا سال 1364 که خط تولید پیکان در تالبوت انگلستان متوقف و با شرکت خودرو سازی پژو فرانسه ادغام شد که پس از آن تولید پیکان در ایران با مشکلاتی روبرو شد.

میشود گفت که اولین زمزمه های رفتن پیکان از ایران از سال 1356 به گوش می رسید و قرار بود پژو 304 جایگزین پیکان شود،ولی نتوانست با پیکان رقابت کند و درنتیجه پیکان در خط تولید ماند.ولی در سال 1364 و بعد از ادغام تالبوت و پژو سیتروئن،ایران خودرو با مشکل کمبود سیستم انتقال قدرت پیکان روبرو شد که تولید پیکان به 3هزار خودرو در سال کاهش پیدا کرد که بعد از مدتی با موافقت پژو فرانسه،ایران خودرو توانست سیستم انتقال قدرت و موتور پژو 504 را برروی بدنه ی پیکان به کار ببرد که این روند 6 سال ادامه داشت و منجر به تولید خودرویی شد که به پیکان پژویی شناخته شد. سرانجام در شهریور 1371،ایران خودرو توانست با تولید اکثر قطعات پیکان در داخل کشور ، پیکان را به چرخه ی تولید داخلی بازگرداند و پیکان با موتور 1600cc را تولید و بومی سازی کند.

دهه 70،بعد از رکود اقتصادی ، جنگ و ...که صنعت خودرو سازی ایران و ایران خودرو را با مشکلاتی روبرو کرده بود،آغازی نوین بر صنعت خودرو سازی ایران و شروع دوره ای مستحکم و تازه در صنعت خودرو ایران بود،در این دهه،تولیدات خودرو افزایش یافت ،مدل های جدید به خط تولید اضافه شدند و خودروساز های خارجی نیز برای عقد قرار داد و تولید در ایران، وارد ایران شدند و همچنین تقاضا برای خرید خودرو،افزایش چشمگیری داشت که میتوان این دهه را دهه طلایی خودروسازان نام برد.

ایده ی ورود پیکان به کشور ، یک ایده ی کاملا فکر شده بود.چرا که در سال 1342، تنها منجی و بهترین گزینه برای خودروسازی ایران پیکان بود.زیرا کارخانه ی اصلی تولید کننده ی پیکان در انگلستان،در شرایط خوبی به سر نمیبرد و در حال ادغام با گروه روتس بود ،آنها در آن زمان با مشکلات اقتصادی فراوانی روبرو بودند و که در این زمان به خوبی ایران توانست با این خودرو ساز مکاتبه و معامله برد برد کند....

علت دیگر هم این بود که ایران ناسیونال تازه تاسیس شده بود و از امکانات کمی بهره مند بود،لذا توان تولید خودرو های قدرتمند و لوکس تر اروپایی و آمریکایی را نداشت و همچنین اگر به تولید خودرو های آلمانی،ایتالیای و یا آمریکایی که عمدتا لوکس تر و مکانیزم پیچیده تری نسبت به پیکان داشتند،می پرداخت؛ هزینه تولید بالا میرفت که عمده مردم دیگر توان خرید نداشتند و پروژه ی هر ایرانی یک خودرو محقق نمیشد.

ولی چون خودرو پیکان از نظر ساختی ساده تر بود و قیمت کمتری نسبت به رقبا داشت،گزینه ی مناسبی بود و همچنین تعمیر و نگهداری همچین خودرویی ، برای ایرانی که مکانیک کافی در این زمینه نداشت ، موفقیتی بزرگ به حساب می آمد تا چرخه ی صنعت ایران را به گردش در آورد. سرانجام در25 اردیبهشت سال 1384،بعد از ساخت دومیلیون و 295 هزار دستگاه پیکان ،تولید این خودرو به جز وانت پیکان در ایران متوقف شد و خودرو سمند در خط تولید پیکان قرار گرفت و آخرین تولید به موزه سپرده شد.