دولت سیزدهم عزم راسخی برای اخذ مالیات از خودروهای لوکس در کشور را دارد و در بودجه سال آینده هم این موضوع را لحاظ کرده است. ولی اینکه چقدر موفق به انجام این کار شود را باید منتظر ماند و دید که در سال 1401 این امر شدنی است و یا خیر.

برای سومین بار در لایحه بودجه، خودروهای بالای یک میلیارد تومان مشمول مالیات شد. روز گذشته سید‌ابراهیم رئیسی با حضور در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در شرایطی لایحه بودجه ۱۴۰۱ را تقدیم مجلس کرد که اخذ مالیات از خودروهای یک میلیارد تومان به بالا، برای سومین سال متوالی در لایحه دولت جای گرفته است. مالیات‌ستانی از خودروهای بالای یک میلیارد تومان در لوایح سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز پیش‌بینی شده بود این در شرایطی است که با وجود قید این تبصره در لایحه، دولت دوازدهم اقدامی در این زمینه انجام نداد.

حالا به نظر می‌رسد دولت سیزدهم در اجرای مالیات‌ستانی از خودرو عزمی راسخ دارد و بر درآمد مالیات خودرو حسابی ویژه باز کرده است. اما اینکه چرا در دو سال دولت دوازدهم اخذ مالیات از خودروهای بالای یک میلیارد تومان اجرایی نشد، دلایل مختلفی دارد.

در این زمینه برخی از مسوولان دولت سیزدهم، دولتمردان دولت پیشین را به اهمال‌کاری متهم می‌کنند و برخی دیگر تاکید دارند که تدوین آیین‌نامه برای مالیات‌ستانی از خودروهای وارداتی که سه سال با ممنوعیت ورود به کشور روبه‌رو هستند بسیار سخت  و دشوار است. از سوی دیگر با توجه به نوسانات نرخ ارز که قیمت وارداتی‌ها را با افت‌وخیزهای زیادی روبه‌رو می‌کند، قیمت‌گذاری این نوع خودروها را با چالش‌هایی همراه کرده است. بر این اساس ناهماهنگی میان دستگاه‌ها و همچنین شیوع کرونا از دیگر دلایل عدم اجرای مالیات‌ستانی از خودروهای خارجی خوانده می‌شود.

در هر صورت با وجود تمام این چالش‌ها، دولت دوازدهم پیش‌نویس آیین‌نامه‌های اجرایی مربوطه را در فروردین‌ماه سال جاری تنظیم و از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی جهت تصویب، تقدیم هیات دولت کرده بود، این در شرایطی است که به نظر می‌رسد دولت دوازدهم در روزهای آخر عمر کاری خود فرصت تمرکز بر بررسی و ابلاغ مالیات‌ستانی از خودرو را نداشته است.

حالا برخی اخبار از بررسی دوباره آیین‌نامه‌های اجرایی این ماده توسط دولت سیزدهم دارد و به احتمال زیاد اخذ مالیات از خودروهای بالای یک میلیارد تومانی در سال 1401 اجرا خواهد شد. اما طبق لایحه بودجه ۱۴۰۱، مجموع ارزش انواع خودروی سواری و وانت دوکابین دارای شماره انتظامی شخصی اعم از اشخاص حقیقی (خود و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور تحت تکفل) و حقوقی بیش از ۱۰ میلیارد ریال (یک میلیارد تومان) ‌مشمول مالیات خواهند شد. این مالیات به گونه‌ای است که ارزش خودرو تا مبلغ ۱۵ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۱۰ میلیارد ریال به میزان یک درصد، تا مبلغ ۳۰ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۱۵ میلیارد ریال به میزان ۲ درصد، تا مبلغ ۴۵ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۳۰ میلیارد ریال به میزان سه درصد و نسبت به مازاد ۴۵ میلیارد ریال به میزان چهار درصد در نظر گرفته شده است. همچنین ماخذ محاسبه مالیات خودرو، قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ تعیین و اعلام می‌شود.

ماخذ مزبور برای انواع خودرو که پس از اعلام سازمان امور مالیاتی، بلافاصله پس از تولید یا واردات آن توسط سازمان مزبور تعیین و اعلام خواهد شد. همچنین در لایحه 1401 آمده است که سازمان امور مالیاتی مکلف است نسبت به تعیین دارایی‌های مشمول و ارزش آنها حداکثر تا پایان خرداد ماه سال ۱۴۰۱ اقدام کند و مراتب را به نحو مقتضی به اطلاع اشخاص مشمول برساند. در ادامه نیز تاکید شده همه اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند مالیات سالانه مربوط به خودروهای تحت تملک خود و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن ماه ۱۴۰۱ پرداخت کنند.

ثبت نقل‌وانتقال خودروهایی که به موجب این بند برای آنها مالیات وضع شده، قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارایی، نقل‌وانتقال قطعی و اجاره ممنوع است. آنچه مشخص است ماده مربوط به مالیات‌ستانی از خودروهای لوکس، همان‌طور که در سال 99 و 1400 هم در لایحه بودجه بود عینا در سال 1401 مورد تاکید قرار گرفته است. با این حال به نظر می‌رسد اجرای این ماده با چالش‌های زیادی روبه‌رو باشد که مهم‌ترین آن، توقف واردات خودرو آن هم در شرایط تحریمی کشور است.

سه سال از توقف واردات خودرو به کشور می‌گذرد، این در شرایطی است که طی این سال‌ها همراه با نوسانات نرخ ارز، محصولات وارداتی از سال 2018 به قبل، با قیمت‌های بالا و غیرواقعی معامله شده‌اند. حالا اینکه معیار مالیات‌ستانی از این خودرو‌ها چگونه باید باشد سوالی است که هنوز پاسخ روشنی دریافت نکرده است. اما آنچه مشخص است بسیاری از کارشناسان به دولت توصیه می‌کنند که دقت زیادی در تدوین آیین‌نامه اخذ مالیات از خودرو داشته باشند، چرا که خطا در این زمینه می‌تواند موجب انتقال نقدینگی و سرمایه از یک بازار به بازار دیگر شود. بر این اساس مالیات سه هدف مشخص شامل افزایش درآمدهای پایدار برای دولت، بازتوزیع ثروت و جلوگیری از احتکار و سفته‌بازی را به دنبال دارد و هریک از اهداف، پایه مالیاتی مخصوص به خود را دارد، این در شرایطی است که هدف مجلس برای اخذ مالیات از خودروهای لوکس و خانه، توزیع ثروت است.
 
   
  تجربه جهانی مالیات‌ستانی از خودرو

این نکته را نیز نباید فراموش کرد که یکی از معیارهای اصلی برای مالیات‌گیری از مالکان خودرو در دنیا، میزان مصرف سوخت است، اما این معیار هیچ‌گاه در مورد خودروهای وارداتی و داخلی در ایران مورد توجه قرار نگرفته است. آنچه مشخص است اخذ مالیات از خودروهایی که به نظر لوکس است چندان منطقی به نظر نمی‌رسد، زیرا دارندگان این خودروها نقشی در افزایش قیمت آنها نداشته‌اند و این دولت بوده که با اتخاذ سیاست‌های غلط سبب رشد تورم و افزایش نرخ ارز شده و به دنبال آن قیمت این خودروها نیز بر اساس نرخ ارز و تورم موجود در اقتصاد به مبالغی بیش از یک میلیارد تومان رسیده است. اما مالیات‌ستانی از خودرو در دیگر کشورها چگونه است؟

خودرو نیز مانند هر کالای دیگر، یک پایه مالیاتی و منبعی برای کسب درآمد دولت‌ها محسوب می‌شود، اما به دلیل پیامد بیرونی منفی خودرو همچون آلودگی هوا، آلودگی صوتی و به خطر افتادن سلامت افراد در پی حوادثی که براثر استفاده از خودرو رخ می‌دهد، هدف دولت از بستن مالیات بر خودرو، اثرگذاری بر میزان مصرف آن است. در کشورهایی همچون اتریش، آلمان، انگلیس، ایتالیا، هلند، یونان و... برای خودروها اخذ مالیات تعریف شده است. در این کشورها مالیات بسته شده بر خودرو در دو دسته «مالیات بر مالکیت خودرو» و «مالیات سالانه بر خودرو» قابل تعریف است. مالیات بر مالکیت نیز به دو صورت دریافت می‌شود؛ «مالیات هنگام خرید یا مبادله خودرو» که در بیشتر کشورها، سیستم مالیات ارزش افزوده است. همچنین پرداخت «مالیات ثبت خودرو» نیز وجود دارد که میزان و درصد آن در کشورهای مختلف، متفاوت است.

به‌طور مثال در اتریش سه دسته مالیات بر خودرو بسته می‌شود که پایه، نرخ و همچنین معافیت‌های آن به دست دولت مرکزی تعیین و به‌طور سالانه دریافت می‌‌شود. یا در آلمان، مالیات بر خودرو به صورت سالانه توسط دولت مرکزی تعیین می‌شود، اما منافع و درآمد حاصل از آن، در اختیار مسوولان منطقه‌ای قرار می‌گیرد و پرداخت‌کنندگان آن، مالکان خودروهای ثبت‌شده‌ای هستند که از زمان ثبت خودرو تا هنگام از رده خارج شدن آن، مشمول پرداخت مالیات هستند. در انگلیس نیز دولت مالیات بر خودرو را با نام عوارض انتخابی خودرو از کسی که از خودرو استفاده می‌کند، دریافت می‌کند و پایه برقراری این مالیات، افزایش درآمد دولت برای تامین مالی تعمیر و ساخت جاده‌های جدید است. اما در ایتالیا، مالیات بر خودرو بر پایه قدرت موتور برحسب کیلووات محاسبه می‌شود و مالیات را کسی می‌پردازد که خودرو به ‌نام وی ثبت شده باشد. به این‌ترتیب برای خودروهای تا قدرت ۵۳ کیلووات مبلغ ۱۵۰ یورو و برای خودروهای با قدرت بیش از ۵۳ کیلووات، به‌ازای هر کیووات مازاد، سه یورو اضافه می‌شود.