لیست دوم ارزبگیران دولتی هم دیروز منتشر شد؛ این‌بار درباره خودرویی‌ها. واردکننده‌های خودرو که برای مدتی و تا اواخر دی‌ماه سال گذشته کارشان به دلیل ممنوعیت واردات خودرو تعطیل شده بود، طبق آمار بانک مرکزی، بیش از 121 میلیون یورو ارز دولتی دریافت و خودرو وارد کرده‌اند.

البته شاید بهتر است به‌جای عبارت واردکننده‌های خودرو با ارز دولتی از یک عبارت دقیق‌تر استفاده کنیم: «76 درصد ارز دولتی در دست چهار شرکت خودرویی و یک وزارتخانه». حتی بعد از این تقسیم‌بندی به یک دسته دقیق‌تر دیگر هم می‌رسیم؛ وزارت بهداشت و درمان و شرکت جهان نوین آریا، نماینده رسمی نیسان، تقریبا نیمی از مجموع ارز دولتی تخصیصی واردات خودرو را به خود اختصاص داده‌اند.

وزارت بهداشت 18 میلیون یورو با نرخ دولتی دریافت کرده و خودروهای 1500 تا 2000 سی‌سی وارد کرده است. حالا چرا یک وزارتخانه خود اقدام به واردات خودرو کرده، سؤالی است که هنوز وزارت بهداشت به آن پاسخ نداده است. وزارت بهداشت فقط گفته است: «این ارز مربوط به خرید ۴۰۰ دستگاه آمبولانس کمک براى مناطق کوهستانى، برف‌خیز و صعب‌العبور است که امکان تولیدش در داخل کشور نیست»، اما این وزارتخانه توضیح نداده که چرا به‌جای کد تعرفه واردات آمبولانس، آمبولانس‌ها را با کد تعرفه خودروهای 1500 تا 2000 سی‌سی وارد کرده؛ یعنی موتور این آمبولانس‌های مخصوص مناطق صعب‌العبور، هم‌‌قدرت خودروهای سبکی مانند تیباست؛ بین 1500 تا 2000 سی‌سی؟ البته در این لیست نام شرکت ایران خودرو دیزل سهامی عام هم آمده که برای وزارت بهداشت آمبولانس وارد می‌کند؛ آمبولانس‌های 1500 تا 2000 سی‌سی.

از این جیب به آن جیب؟

بانک مرکزی دیروز لیست دوم ارزبگیران دولتی با موضوع واردکننده‌های خودرو را منتشر کرد. این لیست هرچند که فقط مربوط به واردات خودرو و نه قطعات خودرو بود، اما جزئیات آن تا حدی مختصات بازار واردات خودرو را برایمان روشن می‌کند؛ بازاری که برخلاف تلاش‌های چندین‌ساله برای رقابتی‌کردنش، در انحصار تعداد معدودی است؛ دولت و چهار شرکت خودرویی. در میان لیست ارزبگیران دولتی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یکی از بیشترین سهمیه‌های ارز دولتی را دریافت کرده؛ حدود 18 میلیون و 500 یورو. مردادماه سال گذشته بود که هیئت دولت در یک مصوبه، به وزارت بهداشت اجازه واردکردن هزار دستگاه آمبولانس را داد. همان زمان فعالان خودرویی می‌گفتند، با توجه به اینکه هیچ وزارتخانه‌ای نباید شخصا اقدام به فعالیت اقتصادی کند، وزارت بهداشت به‌جای اینکه شخصا این آمبولانس‌ها را وارد کند، یک شرکت خودرویی را باید به‌عنوان واسطه انتخاب کند. همین اتفاق هم افتاد و شرکت ایران خودرو دیزل سهامی عام عهده‌دار واردات آمبولانس شد، اما طبق لیستی که بانک مرکزی منتشر کرده، این شرکت تنها نقطه کوچکی از ثبت سفارش واردات آمبولانس برای وزارت بهداشت است. در حالی ایران خودرو دیزل از سامانه نیما و با ثبت سفارش با کد تعرفه آمبولانس حدود چهار میلیون یورو با نرخ دولتی دریافت کرده که میزان ارز دریافتی وزارت بهداشت و درمان برای واردات خودرو حدود 18 میلیون و 500 هزار یورو به نرخ دولتی است.

جالب این است که وزارت بهداشت خودروهای خود را نه با کد تعرفه آمبولانس، بلکه با کد تعرفه خودروهای 1500 تا 2000 سی‌سی وارد کرده و ارز خود را هم از بانک دریافت کرده است. سهم بالای وزارت بهداشت در میان ارزبگیران واردات خودرو دیروز خبرساز شد و قائم‌مقام معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت نسبت به آن واکنش نشان داد و اعلام کرد: «ارز دریافتى این وزارتخانه مربوط به خرید ۴۰۰ دستگاه آمبولانس کمک‌دار براى مناطق کوهستانى، برف‌خیز و صعب‌العبور است که امکان تولیدش در داخل کشور نیست». دبیر انجمن واردکنندگان خودرو اما در پاسخ به این اظهارنظر مسئولان وزارت بهداشت این سؤال را مطرح کرد: «اگر واردات خودروی وزارت بهداشت مربوط به واردات آمبولانس است، چطور این آمبولانس‌ها را از گمرک نه با کد تعرفه آمبولانس، بلکه با کد تعرفه مربوط به خودروهای 1500 تا 2000 سی‌سی وارد کرده است؟ آیا کد را اشتباه نوشته‌اند؟». مهدی دادفر این را هم گفت که حتی اگر بپذیریم که وزارت بهداشت کد تعرفه خود را اشتباه وارد کرده و ارز دولتی دریافتی را برای آمبولانس استفاده کرده، چرا یک وزارتخانه خود شخصا باید برای تأمین کالاهای مورد نیاز اقدام به واردات کند؟

غول ارز دولتی

از ماجرای وزارت بهداشت در دریافت ارز دولتی برای خودرو یا آمبولانس بگذریم، جزئیات فهرست منتشرشده واقعیت‌های دیگری را نیز به ما نشان می‌دهد. طبق این فهرست، تقریبا 50 میلیون یورو دولتی واردات خودرو را دو شرکت گرفته‌اند؛ یعنی نیمی از تمام ارز اختصاص‌یافته به واردات خودرو را دو نفر گرفته‌اند و باقی آن میان تقریبا 20 واردکننده به‌طور نامتوازنی توزیع شده است. شرکت جهان‌نوین آریا، نمایندگی رسمی نیسان در ایران، در مجموع 31 میلیون یورو با نرخ دولتی ارز دریافت کرده تا خودروهای 1501 تا 2000 سی‌سی و 2000 تا 2500 سی‌سی وارد کند. شرکت آرین‌موتور پویا، نمایندگی رسمی میتسوبیشی در ایران، نیز گوی سبقت را از دیگر واردکننده‌های خودرو ربوده و با دریافت در مجموع 24میلیون‌یوروی دولتی، جزء خوش‌اقبال‌های ارز دولتی بوده است. بعد از این دو شرکت، نمایندگی DS فرانسه است که میان نماینده‌های خودرویی توانسته 122میلیون یورو ارز دولتی بگیرد و خودروهای فرانسوی وارد کند. جالب است اگر سراغ قیمت همین خودروها در بازار روز برویم، جهشی قیمتی را می‌بینیم که با هیچ حساب‌و‌کتابی با ارز دولتی جور درنمی‌آید؛ ارز دولتی گرفته‌اند و آزاد می‌فروشند. دبیر انجمن واردکنندگان خودرو، اسامی شرکت‌های فهرست واردکنندگان خودرو را «لیست آلودگان ارز دولتی» می‌نامد؛ چون معتقد است خودرو اساسا نباید با ارز دولتی وارد بازار شود. او می‌گوید: تعداد شرکت‌ها و حجم شرکت‌های ارزبگیر دولتی فهرست واردکنندگان، به ما نشان می‌دهد اینها بخش کوچکی از میزان واردات خودرو به ایران است؛ یعنی همه خودروها به ارز دولتی آلوده نشده‌اند.

او این را نیز اضافه می‌کند که این خودروها مربوط به دوره اول واردات خودرو بعد از تعیین ارز دولتی هستند؛ یعنی واردکننده، خودروی خود را وارد کرده بوده، اما گمرک در صورتی به آن اجازه ترخیص می‌داده که در سامانه نیما ثبت سفارش کند.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو، یک سؤال هم مطرح می‌کند؛ اینکه چرا تولیدکنندگان خودرو حالا با ارز دولتی وارد کار واردات خودرو به‌جای تولید شده‌اند؟ منظور او شرکت ایران‌خودرو‌دیزل است؛ همان شرکت سهامی عامی که آمبولانس وارد می‌کند.

دادفر می‌گوید: «دولت باید همان‌طور که ارقام ارز دولتی واردکننده‌های بخش خصوصی را منتشر می‌کند، درآمدهای حاصله دولت از این بخش را نیز اعلام کند». این سخن او به حذف شرکت‌های دولتی مانند شستا از فهرست واردکنندگان با ارز دولتی بازمی‌گردد. دادفر می‌گوید: سال گذشته درآمد دولت از عوارض گمرکی، چهار هزار میلیارد تومان بوده و هزینه انبارداری نیز به‌قدری است که از واردات هر صد ماشین، دو ماشین آن به این هزینه تعلق می‌گرفت.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو پیشنهاد مشخصی برای دولت دارد؛ ممنوعیت اختصاص ارز دولتی به واردات خودرو. او می‌گوید: نمی‌دانم کجای این حرف نامفهوم است که آقای شریعتمداری گفته ما حرف خوشمزه می‌زنیم. درست است که ما عقل خدادادی نداریم، اما برخی واردکنندگان در خارج از ایران کسب‌و‌کاری دارند و می‌توانند بدون آنکه ارز از بازار رسمی یا غیررسمی ایران بگیرند، از همان کسب‌وکارها و سرمایه‌هایی که در خارج از کشور دارند، اقدام به واردات خودرو کنند.