گروه صنعتی ایران خودرو طبق برنامه‌ای از پیش اعلام شده صبح روز چهارشنبه سایت خود را برای متقاضیان خرید هایما S7 باز کرد و در مدتی بسیار کوتاه اعلام شد که ظرفیت تکمیل شده است.

هرچند بر اساس دستورالعمل شورای رقابت از حدود یک سال و نیم پیش فروش خودروهای ایران خودرو و سایپا با مکانیزم قرعه کشی انجام می‌شود اما ایران خودرو در طرح جدید فروش هایما S7 اعلام کرد که فروش به سبک گذشته و بر اساس تقدم ثبت نام‌کنندگان انجام می‌شود. این سیستم فروش که مدت ها می باشد مورد نقد کارشناسان و دستاندرکاران حوزه صنعت خودرو می باشد معلوم نیست چرا دوباره اجرایی شده است در صورتیکه تقریبا همگی بر نامطلوب بودن و وجود سفته بازی زیاد در این روش اذعان دارند.

به این ترتیب از ساعت 10 صبح روز چهارشنبه هفتم مهر ماه متقاضیان باید برای خرید خودرو وارد سایت این شرکت می‌شدند و با واریز مبلغ، خرید خودرو را نهایی می‌کردند. این خودرو در رنگ‌های سفید، مشکی، زغالی، خاکستری و نقره‌ای متالیک با موعد تحویل حداکثر سه ماهه و با قیمت قطعی 675 میلیون تومان عرضه می‌شود.

در این طرح اعلام شده که ثبت نام برای هر کد ملی تنها یک بار مجاز است و مشتریان حقوقی اجازه ثبت نام ندارند. جز این شرط تنها اولویت با افرادی است که زودتر ثبت نام کرده‌اند. این برنامه‌ریزی در حالی اجرایی شد که در سال‌های قبل نیز با آغاز ثبت نام با توجه به حجم بالای تقاضا معمولا سایت ایران خودرو از دسترس خارج می‌شد و بعد از دقایقی اعلام می‌شد که ظرفیت‌ها تکمیل شده است.

همین اتفاق در دور جدید ثبت نام هایما نیز رخ داد و بعد از یک دقیقه سایت بسته و موجودی صفر اعلام شد. این اتفاق عجیب در حالی رخ داد که ایران خودرو اعلام کرده به زودی هایما S5 را نیز بدون قرعه کشی عرضه خواهد کرد.

در طرح روز چهارشنبه، بسیاری از متقاضیان اعلام کردند که امکان ورود به سایت را پیدا نکردند و پس از مدت کوتاهی ایران خودرو اعلام کرد که این دور از فروش به پایان رسیده و تمام محصولات به فروش رسیده‌اند. در شرایطی که به نظر می‌رسید پس از انتقادات گسترده از سوی وزارت صمت و ایران خودرو توضیح دقیقی درباره چرایی این تصمیم ارائه شود اما آنچه که از سوی ایران خودرو منتشر شده نه تنها فضا را شفاف نکرده که حتی به ابهام‌ها افزوده است.

توجیه ایران خودرو برای عرضه هایما بدون قرعه کشی این بوده که فاصله قیمت این خودرو میان کارخانه و بازار کاهش یافته است. این در حالی است که هایما اتوماتیک توربو شارژر در بازار حتی تا 820 میلیون تومان نیز قیمت می‌خورد؛ به این ترتیب کسانی که توانسته‌اند در این دور از فروش ثبت نام کنند، سودی 145 میلیون تومانی نسبت به بازار خواهند داشت.

با وجود آنکه تیم اقتصادی دولت جدید، هنوز برنامه دقیق خود برای صنعت خودرو را اعلام نکرده و مشخص نیست نقش شورای رقابت و مصوباتی مانند قرعه کشی خودرو چگونه در آینده تعریف می‌شود اما یک سوال مهم به وجود آمده که آیا گزینه جایگزین برای طرح قرعه کشی، بازگشت به شیوه قبلی و فروش بدون محدودیت و صرفا با حق تقدم ثبت نام است؟

هرچند طرح قرعه کشی خودرو نیز به بسیاری از اهداف خود نرسیده بود و متقاضیان باید برای استفاده از رانت ایجاد شده میان قیمت کارخانه و قیمت بازار به شانس و اقبال متوسل می‌شدند اما بازگشت ایران خودرو به شیوه گذشته بار دیگر این ابهام‌ها مطرح شده که وقتی سایت از دسترس خارج می‌شود، چگونه برخی افراد امکان ثبت نام پیدا می‌کنند و در مدتی کوتاه تمام ظرفیت به فروش می‌رسد؟ چه نظارتی بر این فرآیند وجود دارد و تکلیف متقاضیان واقعی خودرو که در این شرایط امکان ثبت نام ندارند چه خواهد شد. این تنها بخشی از سوالاتی است که وزارت صمت دولت سیزدهم باید در آینده نزدیک برای آنها پاسخی قاطع پیدا کند.

ماجرای جدید ایران خودرو در حالی رقم خورده که پیش از این خودروسازان در همکاری با شورای رقابت، شیوه قرعه کشی خودرو را به عنوان گزینه نجات بخش بازار خودرو معرفی می‌کردند. با وجود گذشت یک سال و نیم از اجرای این طرح، نه تنها قرعه کشی خودرو گره‌ای از مشکلات باز نکرده که همچنان فاصله چند ده میلیون تومانی میان قیمت کارخانه و بازار به قوت خود باقی است. وزارت صمت در دولت قبل هیچ راهکاری برای عبور از این مشکلات ارائه نکرد و وزارت صمت دولت سیزدهم نیز فعلا نه برنامه‌ای برای کنار گذاشتن قرعه کشی ارائه کرده و نه واکنشی به اقدام عجیب اخیر ایران خودرو داشته است. 

با گذشت حدود 10 سال از ورود شورای رقابت به عرصه قیمت‌گذاری دستوری خودرو و با وجود تمامی طرح‌هایی که در سال‌های گذشته ارائه شده نه تنها هیچ یک از این طرح‌ها راه به جایی نبرده که بر اساس اعلام فعالان صنعت خودرو، رانتی چند ده هزار میلیارد تومانی به وجود آورده است. در شرایطی که به نظر می‌رسد ایران خودرو به شکل چراغ خاموش به شیوه‌های گذشته خود بازگشته، وزارت صمت نیز هیچ طرح جدیدی ارائه نکرده و یکی از مهم‌ترین بازارهای ایران همچنان سرنوشتی نامعلوم خواهد داشت.